Bilim insanları, iki erkek ebeveynli bir farenin birinci kez yetişkinliğe kadar hayatta kalmayı başardığını duyurdu. Bu gelişme, alanda büyük bir atılımı temsil ediyor ve rejeneratif tıptan muhafazaya kadar birçok bilim alanını etkileme potansiyeline sahip. Ayrıyeten, göğüslü üreme anlayışımızın da değişmesini sağlıyor.
Araştırmacılar, daha evvel iki anneye sahip fareler üzerinde çalışmıştı. Lakin, erkek pluripotent kök hücrelerinden bir yumurta hücresi türeterek ve bunu öbür bir erkekten alınan spermle dölleyerek iki babaya sahip fareler için birebir şeyi yapma teşebbüsleri başarılı olmuyordu. Embriyolar bir noktaya kadar geliştikten sonra, genomik baskılama olarak bilinen bir süreç tarafından engellenerek büyümeyi durduruyordu.
Bu, gelişim sırasında muhakkak maternal yahut paternal genler kapatıldığında gerçekleşiyor ve memelilerde tek eşeyli üremeye karşı temel bir mani olarak kabul ediliyor. Takım, bu sınırlamaları aşmak için baskılamadan sorumlu 20 geni hedeflemek emeliyle CRISPR/Cas9 tabanlı bir gen düzenleme teknolojisi kullandı.
Çin Bilimler Akademisi’nden Zhi-kun Li, yaptığı açıklamada “Bu genler, ebeveyn genomuna bağlı olarak farklı söz kalıpları sergiliyor ve tek eşeyli üremeye karşı büyük bir potansiyel mahzur olarak kabul ediliyor. Metodumuz, daha evvel yaşayabilir çift-babalı farelerin yaratılmasını engelleyen zorlukların üstesinden gelerek bu genleri değiştirmemize imkan sağladı” dedi.
“İki babalı” fare
Bu süreç sayesinde takım, dünyada birinci kere yetişkinliğe kadar yaşayabilen iki babalı fareler üretmeyi başardı. Ayrıyeten Li’nin söylediğine nazaran bu muvaffakiyet, embriyonun vefatına sebep olan ölümcül damgalı bölgeleri değiştirerek başarılmadı. Bunun yerine, büyük bir kısmı çok büyüme özelliklerini ilgilendiren genler kademeli olarak düzenlendi ve bu sayede yaşayabilen yetişkinler üretilebildi.
Ayrıca araştırmacılar, düzenlenen embriyonik kök hücrelerinin denetimlerle karşılaştırıldığında gelişmiş gelişimsel verimlilik gösterdiğini ve iki babalı farelerin doğal benzerlerine kıyasla gelişmiş klonlama verimliliğine sahip olduğunu buldular. Bu bulgu, yeni yolun farklı uygulamalarda da kullanılabileceğini öneriyor. Baskılanmış genleri düzenlemek için geliştirilen yeni teknikler, kök hücre tedavileri de dahil olmak üzere rejeneratif tıp ve klonlama araştırmalarında kıymetli sonuçlar doğurabilir.
Bulgular, memelilerde tek eşeyli üremeye yönelik birincil pürüzün baskılama anormallikleri olduğuna dair güçlü deliller sunuyor. Fakat bu tıp çığır açıcı atılımlarda her vakit olduğu üzere, bu çalışma da kimi sınırlamalara sahip.
Henüz “sınırsız başarı” elde edilmiş değil
Araştırma birinci sefer farelerin yetişkinliğe ulaşmasını sağlamış olsa da, yarısından fazlası yetişkinliğe ulaşamadı ve ulaşanların hayatta kalma oranları da göreli olarak düşüktü. Yetişkinliğe ulaşan farelerin birden fazla değişmiş büyüme süreçlerine ve kısalmış bir ömre sahipti ve hepsi kısırdı.
Ancak grup, metotlarında yapılacak birtakım değişikliklerle bu sıkıntıların da çözülebileceğini düşünüyor. Li, bu araştırmanın temel bir bilimsel çalışma olduğunu ve bu biçimde gen düzenlemeni insanlarda uygulanamayacak olsa da, bu araştırma sayesinde memelilerde tek eşeyli üremeye ait genetik pürüzler konusunda kıymetli bilgiler sağladığını belirtiyor.
Li, jenerasyonu tükenmekte olan çeşitlerin korunması da dahil olmak üzere bu araştırmanın çok geniş bir potansiyele sahip olduğunu bir kere daha vurgularken, “çalışmamızdaki iki babalı fareler insan üremesi için model olarak kullanılmayı amaçlamıyor, fakat göğüslü üremesi ve genetik baskı hakkında kıymetli ipuçları sağlıyor” diyor.
Çalışma Cell Stem Cell mecmuasında yayımlandı.
