Microsoft ve Carnegie Mellon Üniversitesi‘nden araştırmacılar, işyerinde üretken yapay zekanın çalışanların eleştirel düşünme marifetleri üzerindeki tesirlerini inceleyen dikkat cazibeli bir çalışma yayımladı.
Çalışma, yapay zekaya fazla güvenmenin, çalışanların tahlil, kıymetlendirme ve sorun çözme üzere üst seviye bilişsel maharetlerini olumsuz etkilediğini gösteriyor.
Eleştirel düşünme hünerleri zayıflıyor mu?
Araştırmaya nazaran, çalışanlar üretken yapay zekaya güvenmeye başladıkça, bilgi oluşturma, tahlil etme ve kıymetlendirme üzere marifetleri daha az kullanıyor.
Çoğu çalışan, yapay zekanın sunduğu karşılıkların doğruluğunu sırf yüzeysel olarak denetim etmekle yetinirken, karşılıkların yetersiz olduğu durumlarda bile müdahale etmekte gecikiyor.
Bu durum, çalışanların eleştirel düşünme fırsatlarını kaçırmalarına ve yapay zeka başarısız olduğunda bağımsız sorun çözme yetilerinin zayıflamasına neden oluyor.
Araştırmanın detayları
Araştırma, işyerinde haftada en az bir defa üretken yapay zeka kullanan 319 çalışanla gerçekleştirildi. İştirakçilerden, yapay zekayı hangi alanlarda kullandıklarına dair örnekler vermeleri istendi. Bu alanlar üç ana kategoriye ayrıldı:
* Yaratma: Örneğin, bir iş arkadaşına standart bir e-posta yazma.
* Bilgi: Bir mevzuyu araştırma yahut uzun bir metni özetleme.
* Tavsiye: Rehberlik isteme yahut bilgilerden grafik oluşturma.
Katılımcılara, bu vazifeleri yerine getirirken eleştirel düşünme maharetlerini ne kadar kullandıkları ve yapay zekanın bu hünerlere tesiri soruldu. Ayrıyeten, üretken yapay zekaya ve kendi kıymetlendirme yeteneklerine olan itimat seviyeleri de ölçüldü.
Farklı yaklaşımlar: Dikkatli ve bilinçsiz kullanım
Araştırma, iştirakçilerin farklı yaklaşımlar benimsediğini ortaya koydu. İştirakçilerin yüzde 36’sı, yapay zekanın sunduğu bilgileri denetim ederek eleştirel düşünme marifetlerini kullandıklarını belirtti.
Bir iştirakçi, ChatGPT ile hazırladığı performans değerlendirmesini iki kere denetim ettiğini, yanlış bilgi vermekten çekindiğini tabir etti. Öteki bir çalışan ise, yapay zeka tarafından oluşturulan e-postaları kültürel hassasiyetlere uygun hale getirmek zorunda kaldığını belirtti.
Bununla birlikte, birtakım iştirakçiler yapay zeka karşılıklarını YouTube ve Wikipedia üzere kaynaklarla doğrulama yoluna gitti. Fakat araştırmacılar, bu durumun yapay zekanın verimliliğini sorgulattığını vurguluyor: Cevaplar manuel olarak doğrulanmak zorundaysa, yapay zeka sahiden işleri kolaylaştırıyor mu?
Yapay zekanın sonlarını anlamamak riskleri artırıyor
Araştırmada dikkat çeken bir öteki bulgu, iştirakçilerin büyük bir kısmının yapay zekanın hudutlarını tam olarak kavrayamaması oldu.
Çalışmada, “Üretken yapay zeka cevaplarının potansiyel ziyanları eleştirel düşünmeyi teşvik edebilir, fakat sırf kullanıcı bu ziyanların farkındaysa” sözüne yer verildi.
Yapay zekaya çok güvenen iştirakçilerin, kendi yeteneklerine güvenenlere nazaran daha az eleştirel düşünme uğraşı gösterdiği belirtildi.
