Türkiye’de düşen alım gücü, trafikteki araç parkının süratle yaşlanmasına neden oldu. TÜİK bilgilerine nazaran, Türkiye’de toplam araç parkının yaş ortalaması 2024 yılında yüzde 14,3’e yükselirken, 0-5 yaş ortasındaki arabaların oranı, son 7 yılda 10 puan azalarak yüzde 24,5’e geriledi. Ekonomik model satışları azalırken, lüks araç yüzde 30’a yakın arttı.
Ekonomim’den Aysel Yücel’in haberine nazaran;
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı 2024 yılını dataları, Türkiye’de trafiğe kayıtlı toplam araçların ortalama yaşının, datanın açıklanmaya başladığı 2017 yılından bu yana 14,3 ile en yüksek düzeyine çıktığına işaret etti. Son 7 yılda toplam arabalarda ortalama yaş 1,8 puan artışla 14,2’ye çıkarken, en yüksek artış 5,8 puanla 11-15 yaş ortasında gözlendi. 6-10 yaş ortası 3 puan artışla yüzde 20,3’e, 21 yaş ve üstü arabaların oranı da 2,8 puan artışla 25,6’ya yükseldi. 0-5 yaş ortası arabaların oranı ise 9,8 puan düzeyinde azaldı. 2017’de her 100 arabadan 34,3’ü yeni araç kategorisinde gösterilen 0-5 ortası yaşa sahipken, bu sayı 2024’te 24,5’e geriledi.
Yüksek enflasyon ve krediye erişimde yaşanan zorluklar, pazardaki görünümü de değiştirdi. Türkiye’de orta sınıfın arabaya erişimi giderek zorlaşırken, lüks segment büyüdü. 1 milyon 228 milyon adetle tarihi rekorun kırıldığı 2024 yılında A, B ve C segmentinden oluşturan ekonomik modellerin satışları yüzde 2’nin üzerinde azalırken, D, E ve F segmentini kapsayan lüks arabaların ise yüzde 29 arttı. 2023 yılında pazarın yüzde 89’unu vergi oranları düşük olan A, B ve C segmentlerindeki araçlar oluştururken, 2024 yılında bu hisse 3,3 puan azalarak yüzde 85,7’e geriledi.
Modern vergi sistemi ve hurda teşvikine gereksinim artıyor
Türkiye’de arabaya erişimin giderek zorlaşmasındaki temel nedenlerden biri de mevcut vergi sistemi. ÖTV sistemi nedeniyle Türkiye’de satılan arabalar, fabrika çıkış fiyatının neredeyse 3 katına satılıyor. Öte yandan, son iki yıldır ÖTV matrah güncellemesi yapılmadığı için tüm modeller yüzde 80 ÖTV dilimine girmiş durumda. Dalın önde gelen STK’larının liderleri, bu yılın başında gerçekleştirdikleri yıllık kıymetlendirme toplantılarında vergi sisteminde düzenleme beklediklerini, ayrıyeten araç parkının yenilenmesi için hurda teşvikine gereksinim olduğuna dikkat çekti. Otomotiv Sanayii Derneği (OSD) Başkanı Cengiz Eroldu: “Türkiye’de ekonomik fiyatlara haiz araçlara kıymetli bir talep var. Vatandaşın yerli arabalara daha uygun şartlarda ulaşabilmesi için ÖTV matrahlarında güncelleme yapılmasını istiyoruz. Bu durum yerli hissesindeki düşüşü de frenleyecektir. Öte yandan, Hurda teşviki ile bizce 1 taşla 3-4 kuş vurulabilir. Türkiye’nin 2053’e yönelik emisyon azaltma maksatları var. Türkiye’de otomotiv parkının yaptığı emisyonun yüzde 95’ini parkın yarısı yapıyor. Bunun içinde ağır vasıta da var, kamyon da var, traktör de var. Yani her araç kümesinin dinamiklerine nazaran yanlışsız planlanmış lakin çok uzun soluklu belirli bir fon ayırarak ülkenin yavaş yavaş emisyonu yüksek parktan ayrılması lazım. Zira bu parkın kendi kendini gençleştirme oranı çok düşük Türkiye’de.”
Mobilite herkes için ihtiyaç
Otomotiv Distribütörleri ve Mobilite Derneği’nin (ODMD) Başkanı Ali Haydar Bozkurt: “Türkiye’nin artık yeni teknolojileri tanımlayan, vatandaşlarımızın mobiliteye ulaşımını kolaylaştıran ve etrafa hassas yeni bir vergi sistemine muhtaçlığı var. Her vakit tabir ettiğimiz üzere Türkiye’nin büyük bir otomotiv kesimi potansiyeli var ve mobilite herkes için bir gereksinim. Bununla birlikte şu anda ülkemizin çok yaşlı bir araç parkı var ve bunun gençleşmesi çok büyük kıymet taşıyor. Bu araç parkının gençleşmesi, yeni araç satışından fazla trafik güvenliği, etraf ve ekonomik katkı açısından büyük kıymet taşıyor.”
Araç parkı iki tekerle büyüyor
Düşen alım gücü vatandaşları iki tekere yöneltti. 2024 yılında motosiklet satışları yıllık bazda yüzde 26 artarak 1 milyon 207 milyon adete yaklaşırken, araba satışları ise tıpkı devirde yüzde 1,3 artarak 980 bin adete ulaştı. 2023 yılında trafiğe kayıtlı taşıtların yüzde 53’ünü araba, yüzde 17,7’sini motosiklet oluşturmuştu. 2024 yılında ise trafiğe kayıtlı taşıtların yüzde 52’sini araba, yüzde 20’sini motosiklet oluşturdu.
