“Sanayicinin paraya değil arsa dayanağına gereksinimi var”

Nurdoğan A. ERGÜN

Türkiye’de finansman maliyetleri sanayi yatı­rımlarının önündeki en büyük mahzur olmaya devam edi­yor. Fakat en az finansman ka­dar yatırımların önünü tıkayan bir öbür husus da sanayi yeri sorunu. Sanayi yeri arzında yaşa­nan yetersizlik ve mevcut arsa­ların astronomik fiyatları, bü­yümenin önündeki değerli en­gellerden biri olarak görülüyor.

Pahalı sanayi yeri fiyatları hem iş dünyasını caydıran, hem de global rekabette elini za­yıflatan bir öge haline gelir­ken, fabrika ve makine için elin­de olan parayı toprağa yatırmak zorunda kalan endüstrici, plan­sız, altyapısı olmayan bölgeler­de deva arıyor.

Ancak bu da yeni problemler ya­ratıyor. Her ne kadar Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın ‘sek­törel bölgeler’ planları olumlu karşılık bulsa da yeterlilik nok­tasında soru işaretleri yaratı­yor. Türkiye’nin toplam yüzöl­çümü içerisinde endüstriye ayrı­lan hisse binde 3-4 düzeyinde.

Bu oran İtalya’da yüzde 2.12, Fransa’da yüzde 1.5, Alman­ya’da ise yüzde 4.5. Türkiye’de tüm sanayi 300 bin hektar bü­yüklüğünde. Bunun da sırf 100 bin hektarı organize sanayi bölgesi (OSB) alanlarının için­de yer alıyor. Yüzölçümü içeri­sindeki binde 4’lük hudutlu payı­na karşın sanayi Türkiye’nin gayri safi ulusal hasılasının (GS­MH) yüzde 30’unu tek başına karşılıyor.

“Arsa sorunu bizi kilitliyor”

“Bugün endüstricinin para de­ğil arsa takviyesine muhtaçlığı var” diyen Mesken ve Mutfak Eşyaları Sa­nayicileri ve İhracatçıları Der­neği (EVSİD) kurucu Başkanı ve Qlux IDEAS Genel Müdürü Burak Önder, yatırım için sana­yicinin en temel problemlerin­den birinin sanayi yeri oldu­ğunu söyledi.Kendi fabrikasını da İstanbul’dan Ergene’ye ta­şıyan Başkan, Türkiye’de sanayi yerlerinde artan fiyatlara dik­kat çekti. “Bugün Esenyurt-Kı­raç’a gidin metrekare fiyatı 250 dolar. Gelişmiş ülkelerde 15- 20 dolar” diyen Lider, arsa bu­lunamadığı için fiyatların çok yükseldiğini belirtti. Başkan, “Arsa sorunu bizi kilitleyen bir husus. Bizim, elimize geçen pa­rayı toprağa değil, otomasyona, insan kaynağına, verimliliğe ya­tırmamız lazım. Sektörel sana­yi bölgeleri halinde kümelen­me modeline hemen geçmemiz lazım” diye konuştu.

“Anadolu’da yatırımın önündeki mani lojistik”

Avrupa’da, Çin’de daima sektö­rel kümelenme modellerinin uygulandığını anlatan Başkan, şöyle devam etti: “Kümelenme ana sanayi, yan sanayi, lojistik, tedarikçi tüm paydaşları kapsar. Bu türlü olun­ca verimlilik de gelir. En temel bahislerden biri lojistik. Bugün yatırımlar neden Anadolu’ya çok fazla gidemiyor? Nedeni lojistik. Türkiye, karayolunda, hava yolunda çok uygun. Lakin de­niz yolunda, demir yolunda bu­nu yakalayamadık. Bizim ka­mudan en kıymetli beklentimiz sektörel sanayi bölgeleri oluş­turulup bunların limanlara bağlanması.”

“KOBİ’lere alan verin cirolar 2 kat artar”

Sanayi yeri konusunda en büyük sorunu yaşayan bölge­lerden biri de ‘sanayinin kalbi’ Bursa. Ülkenin en değerli sa­nayi ve ihracat merkezlerinden biri olarak bilinen Bursa’nın sadece 50 milyon metrekare sanayi alanına sahip olduğunu açıklayan Bursa Ticaret ve Sa­nayi Odası (BTSO) Başkanı İb­rahim Burkay, “Yani toplam yü­zölçümü içerisinde Bursa’nın endüstriye ayrılan hissesi binde 8. Bursa’da 17 OSB var diyoruz an­cak hepsinin toplam büyüklüğü bugün rekabet içerisinde oldu­ğumuz vilayetlerdeki bir OSB’nin bü­yüklüğüne eşit.

Marmara Hav­zası, ülkemizin GSMH’sinin yüzde 60’ını sırtlıyor. Bu bölge­nin sanayi varlığını geliştirmek gerekiyor. Sanayi her yerde ge­lişmiyor. Bunun için bir üretim ekosistemi, mahallî kabiliyet ve potansiyel gerekiyor. Ülke ola­rak işletmelerimizi büyütmek zorundayız, bunlara uygun sa­nayi alanları oluşturmak duru­mundayız” dedi.

Bu noktada Sanayi ve Tekno­loji Bakanlığının Ulusal Sana­yi Alanları Master Planı çalış­malarını pahalı bulan BTSO BaşkanıBurkay, “Bugün KO­Bİ’ye yer tahsis edin, bulundu­ğu mevcut bin metrekare alanı iki katına çıkarın, cirosu 10 mil­yon TL’den 20 milyon TL’ye çı­kar” sözlerini kullandı.

Toplantılarda gündem daima üretim alanı

Ölçek iktisadında şirket­lerin enflasyon oranında büyü­düğünde kendilerini başarılı gördüğünü, KOBİ’lerin ise ge­ometrik büyüdüğünü lisana geti­ren Burkay, “KOBİ’lerde müt­hiş fırsatlar var. KOBİ’lerimiz çok daha esnek, hareket kabi­liyeti yüksek, hem bölgeyi hem ülkeyi çok daha hızlandırabi­lecek güce sahip. KOBİ’lerimi­zin daha rekabetçi bir ortama kavuşabilmesi için gerçek plan­lama ile çok daha verimli alan­ları uygun şartlarda sunma­mız gerekiyor. Dallarımızı temsil eden meslek komitele­rimizin stratejik çalıştayları ve toplantılarında en önem­li gündem hususları de üre­tim alanı muhtaçlığına yönelik talepler birinci sırada yer alıyor” sözlerini kullandı.

Yatırım için 5 kat daha fazla para ödeniyor

Sanayi yeri fiyatlarındaki astronomik sayılara da dik­kat çeken Burkay, şunları söy­ledi: “Örneğin Bursa’da bebe ço­cuk konfeksiyonu dalının merkezi olan Vişne Caddesi’n­de her bir üretici büyümek isti­yor. Ancak bu bölgedeki metre­kare fiyatları bugün Avrupa’nın en meşhur alışveriş caddele­rinde bile yok. Burada bin met­rekare yer alsanız, inşaat ma­liyeti ile birlikte yapacağınız makine teçhizat yatırımından neredeyse 5 kat fazla para öde­meniz gerekiyor. Yani üretici bu kadar para yere verecek, üstüne bina yapacak, içine de kalan parasıyla makine koya­cak. 10 ünite yatırım yapacak, 2 ünite ile katma kıymet ürete­cek. Yani 2 ünitelik makine ne üretecek de 10 ünitelik yatırı­mın karşılığını getirecek?

Ha­lihazırda birçok firmamız çok katlı binalarda üretim yapmak zorunda kalıyor. Lakin Biz as­lında baktığımız vakit üret­mek isteyene bu şartlarla ‘sen üretme’ diyoruz. Biz, kesim pa­zarda rekabetçi bir oyuncuyken yeni yatırım imkanlarını firma­larımıza sunabilmeyi hedefli­yoruz. Zira pazarda gücü kay­bettiğiniz vakit bu imkanları ücretsiz dahi sunsanız kimse bir şey yapamaz. Pazarı kaybettik­ten sonra geri almak günümüz rekabet ortamında mümkün değil. Bu yüzden bu ihtiyaçla­rı hakikat tespit edip, buna ce­vap verebilecek projeleri ortaya koymak gerekiyor.”

Sanayi yerine ne yapılabilir?

Bugün endüstricinin temel sorunlarından biri olan sanayi imarlı arşlar, fabrikalar, depolar, üretim tesisleri üzere sanayi tesislerinin inşasına uygun yerleri söz ediyor. Bu cins emlak çoklukla kent merkezlerinin dışında, sanayi bölgelerinde bulunurken, sanayi imarlı yerler, geniş arazi gereksinimlerine sahip işletmeler için ülkü. Sanayi imarlı yerler, değerli bir paha artışı potansiyeli taşıdığı ve uzun vadede yüksek çıkar sağladığı için bilhassa yatırımcılar tarafından tercih ediliyor. Türkiye’de İstanbul, İzmir, Bursa, Kocaeli ve Gaziantep üzere kentler, sanayi imarlı arsa yatırımı için cazip bölgeler ortasında yer alıyor.

“Düzce’de 125 dolara yükseldi”

Madeni Yağ ve Petrol Eserleri Sanayicileri Derneği (MAPESAD) Başkanı Tayfun Koçak, sanayicinin yatırım ve büyüme iştahına mevcut arsa stokunun yetişemediğini söyledi. Kendisinin de üretim tesisini Gebze’den Düzce’ye taşıdığını belirten Koçak, “Fakat Düzce’de sanayi yerinin metrekaresi 125 dolar olmuş. Gebze’de yer kalması. Sakarya’da kalmadı. Bilecik de dolmaya başladı. Düzce’de de bizden sonra bir iki parsel kalmıştı” dedi.