Çinli şirket DeepSeek’in düşük maliyetli Büyük Lisan Modeli (LLM) yapay zeka uygulamasının geliştirilmesinden Dünya’ya 6,5 milyar yıl uzaklıktaki “Dragon Arc” Galaksisi’nde 44 yeni yıldızın keşfine kadar ocak ayında çok sayıda bilimsel ve teknolojik gelişme kayıtlara geçti.
Bilim ve teknoloji alanındaki ilerlemeler, kainatın derinliklerinde bilinmeyen kalan sırları aydınlatarak insanlığın karşılaştığı sorunlara yeni anlayışlar ve tahliller sunmaya devam ediyor.
Bu kapsamda AA muhabiri, ocakta öne çıkan bilimsel gelişme ve keşifleri derledi.
UZAY VE TEKNOLOJİDEKİ GELİŞMELER
SpaceX, 15 Ocak’ta Amerikan ve Japon şirketlere ilişkin iki uzay aracını Ay’da araştırmalar yapmak üzere Falcon 9 roketiyle ABD’nin Florida eyaletindeki Kennedy Uzay Merkezi’nden uzaya gönderdi.
Amerikalı şirket Firefly Aerospace’in uzay aracı “Blue Ghost”, proje kapsamında Ay’dan toz örnekleri toplama, yüzey sıcaklığını ölçme ve gelecekte Ay yüzeyinde giyilebilecek kıyafetlerle ilgili araştırmaların da ortalarında olduğu 10 deney yapacak.
“Blue Ghost” uzay aracı, mart başında kuzey enlemlerinde volkanik düzlük Mare Crisium’a inmeyi deneyecek.
Daha evvel Ay’a iniş esnasında aracı düşen Japonya’nın Ispace firması da “Resilience” ile ikinci kere Ay’a inmeyi deneyerek gelecekteki keşifler için yiyecek ve su kaynaklarını araştırıp testler yapmayı planlıyor.
Amerikalı iş insanı Jeff Bezos’un sahibi olduğu havacılık ve uzay şirketi Blue Origin’e ilişkin New Glenn roketi, 16 Ocak’ta birinci test uçuşu için uzaya fırlatıldı.
İsmini Dünya’nın yörüngesinde dolaşan birinci Amerikalı astronot John Glenn’den alan roket, ABD’nin Florida eyaletindeki Cape Canaveral Uzay Üssü’nden fırlatıldı.
ABD Havacılık ve Uzay Ajansının (NASA) James Webb Uzay Teleskobu (JWST) bilgilerinin incelenmesi sonucu “kozmik öğlen vakti” de denilen ve çok sayıda yıldızın oluştuğu periyoda ilişkin 44 yeni yıldız keşfedildi.
Harvard-Smithsonian Astrofizik Merkezinden Fengwu Sun liderliğindeki bilim insanları, Dünya’ya 6,5 milyar yıl uzaklıktaki “Dragon Arc” ismi verilen galaksinin kozmosun yarı yaşında olduğu periyoda ilişkin imajlarını incelemeleri akabinde, JWST’nin hassas kameralarıyla gök cisimlerinin “kütle çekimsel mercekleme” tesirinden faydalanarak galakside 44 yeni yıldız tespit etti.
Çin’de “dağıtılmış elektrikli sürüş teknolojili” uçan otomobil üretildi.
Southeast Üniversitesinden araştırmacılar, ülkenin “dağıtılmış elektrikli sürüş teknolojisinden” faydalanılan ve “Kunpeng No.1” ismi verilen birinci elektrikli uçan arabasının hem karada hem de havada gidebildiğini açıkladı.
Araştırmacılar, aracın 300 metre kadar yükseklikte yaklaşık 20 dakika uçabildiğini kaydetti.
SAĞLIK ALANINDAKİ GELİŞMELER
Van Andel Enstitüsünden bilim insanları, kansere yakalanma riskinin doğmadan evvel başlayabildiğini tespit etti.
Fareler üzerinde yapılan araştırmada canlıların kansere nasıl ve ne vakit yakalanacağını belirleyen “epigenetik faktörler” incelendi. Araştırmacılar, iki farklı epigenetik durumun hayatın ilerleyen devirlerinde kansere yakalanma riskine dair bilgi verdiğine ve riskin doğmadan evvelki devirde oluşabileceğine dikkati çekti.
Fare yavrularında incelenen epigenetik durumların lösemi ve lenfoma üzere kan kanseri çeşitlerine ya da akciğer ve prostat kanseri üzere kanser çeşitlerine yakalanma riskiyle alakalı olduğu tespit edildi.
HAYVANLAR ALEMİNDEKİ GELİŞMELER DİKKATİ ÇEKTİ
Kyoto ve Akita Prefectural üniversitelerinden araştırmacılar, şempanzelerin karmaşık sorunları bakıcıları üzere aşina oldukları izleyiciler tarafından takip edildiklerinde daha âlâ çözebildiklerini ortaya koydu.
Araştırmacılar, kolay alıştırmalarda ise tanıdık izleyicilerin sayısının arttığı durumlarda şempanzelerin performanslarının düştüğünü saptadı.
Ölen yavrusunu 2018’de iki haftadan uzun mühlet yanında taşıyan dişi katil balina “Tahlequah”, araştırmacıların “yas tutma” olarak değerlendirdiği bu davranışı 7 yıl sonra tekrarladı.
Almanya’daki Max Planck Hayvan Davranışları Enstitüsünce yapılan araştırmada yarasaların sıcak hava rüzgarlarını kullanarak yüzlerce kilometre göç edebildiği ortaya konuldu.
ABD’deki Illinois Urbana-Champaign Üniversitesinden araştırmacılar, gece göç eden kuşların uçuş sırasında öterek öbür kuş tipleriyle toplumsal bağlar kurabileceğini ve seyahatle ilgili bilgi paylaşabileceklerini tespit etti.
Bu kuşların habitatlarını ararken içgüdüsel davranıp davanmadıklarının incelendiği çalışmada ötücü kuşların gece göç ederken öteki tiplerle “konuşarak” toplumsal bağlar oluşturabileceği ve seyahatle ilgili bilgi paylaşabileceği belirlendi.
İNSANLIK TARİHİNE DAİR KEŞİFLER
İngiltere’deki Francis Crick Enstitüsünden araştırmacılar, İskandinavların Vikinglerden evvel İngiltere’ye göç ettiklerini ortaya koydu.
Genetik açıdan emsal kümelerin incelenmesi için oluşturdukları “Twigstats” bilgi tahlili tekniğini kullanan araştırmacılar, Kuzey Almanya ve İskandinav bölgelerinde yaşayan Cermen kavimlerinin bu periyotta güneye göç ettiklerini belirledi.
Dublin Trinity College ve Bournemouth Üniversitesinden araştırmacılar, İngiltere’nin Dorset bölgesindeki mezarların incelenmesi sonucu Demir Çağı’nda bölgede anaerkil toplulukların yaşadığını ortaya koydu.
Verilerden yola çıkarak mezarların ilişkin olduğu Demir Çağı’na ilişkin kümenin soyağacını çıkaran araştırmacılar, buradaki toplumların binlerce yıl bayan soyu üzerinden ömür sürdüklerini tespit etti.
YAPAY ZEKA TEKNOLOJİLERİNDEKİ İLERLEMELER
Çinli geliştirici DeepSeek’in yapay zeka aracı, ChatGPT’yi geride bırakarak ABD uygulama mağazalarında en çok indirilen uygulama oldu.
ABD uygulama mağazalarına 10 Ocak’ta sunulan, “R1” ismini verdiği açık kaynak kodlu akıl yürütme modelini sohbet robotuna entegre eden uygulama, Amerikan OpenAI’ın geliştirdiği sohbet robotu ChatGPT’den daha fazla sayıda indirildi.
DeepSeek’in sohbet robotu, Apple’ın Çin mağazasında da en fazla indirilen uygulama oldu. Bunu ByteDance’in “Doubao” ve Moonshot AI’ın “Kimi” isimli yapay zeka asistanı uygulamaları izledi.
Çinli teknoloji devi Alibaba, yapay zeka modeli Qwen 2.5’in, DeepSeek V3’ten daha düzgün performans gösterdiğini tez ettiği versiyonunu piyasaya sürdü.
