Merkez Bankası, Enflasyon Raporu’nun belirli olmasının akabinde Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’e hitaben açık mektup gönderdi.
Mektupta “2024 yılı enflasyonu, amaç etrafında konulan belirsizlik aralığının besbelli oranda üzerinde gerçekleşmiştir” denilirken, hizmet enflasyonundaki ataletin kira ve eğitim kalemlerinden kaynaklandığı belirtildi.
Kira artış oranlarının belirlenmesinde gerçekleşen enflasyonun büyük kıymet arz ettiği söz edilirken, “Konut kesimi arz-talep şartları da kira enflasyonunu üste çekmiştir” denildi.
TCMB’nin hükûmete gönderdiği açık mektup şöyle:
1211 sayılı Merkez Bankası Kanunu’nun 42. unsuru uyarınca, enflasyon maksadına ulaşılamaması halinde Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) maksattan sapmanın nedenlerini ve alınması gereken tedbirleri Hükümet’e yazılı olarak bildirmesi ve kamuoyuna açıklaması gerekmektedir. 2024 yılı enflasyonu, amaç etrafında konulan belirsizlik aralığının besbelli oranda üzerinde gerçekleşmiştir. Bu metin, enflasyonun amaçtan sapmasının nedenleri ile maksada ulaşmak için alınan ve alınması gereken tedbirleri açıklamaktadır.
2024 yılında enflasyonu belirleyen unsurlar
2024 yılında tüketici enflasyonunun seyrinde geçmiş enflasyona endeksleme davranışının tesiri öne çıkmıştır. Enflasyon beklentileri yıl boyunca düşüş eğilimi göstermekle birlikte yüksek seviyelerde seyretmiştir. Yılın birinci yarısında, görece güçlü olan talep şartları da enflasyondaki üst taraflı seyre katkıda bulunurken, yılın üçüncü çeyreğinden itibaren enflasyonu düşürücü istikamette etkilemiştir. Buna ilaveten, Türk lirasındaki gerçek pahalanma enflasyondaki düşüşü desteklemiştir. Emtia fiyatları nisan ayına kadar yükseldikten sonra yılın kalanında genel prestijiyle gerileme eğiliminde olmuştur. Yılın birinci aylarında artış sergileyen üretici enflasyonunun, yılın geri kalan periyodunda gerilemesi ile üretici fiyatları kaynaklı baskılar zayıflamıştır. Yurt içi üretici fiyatları 2024 yılında yüzde 28,5 oranında artarak TÜFE’de temel mal enflasyonunu sınırlayan bir öge olmuştur. Bu gelişmelere bağlı olarak, 2023 yılını yüzde 64,8 düzeyinde tamamlayan yıllık tüketici enflasyonu, 2024 yıl sonunda yüzde 44,4 seviyesine gerilemiştir.
Tüketici enflasyonuna en yüksek katkı hizmet fiyatlarından gelmiştir. Birtakım hizmet bölümlerinde fiyat ayarlamaları gerçekleşen enflasyona nazaran muhakkak bir gecikmeyle yapılmaktadır. Kelam konusu kalemler hizmet enflasyonunda ataletin sürmesinin nedenlerinden biridir. Bu kapsamda, kira ve eğitim kalemleri öne çıkmıştır. Kira artış oranlarının belirlenmesinde gerçekleşen enflasyon büyük değer arz ederken, konut bölümü arz-talep şartları da kira enflasyonunu üste çekmiştir. Böylece kira enflasyonu, öbür hizmet kalemlerinden hem düzey hem de atalet tarafından ayrışmıştır. Yıl içerisinde genelde bir defa fiyat belirleyen ve gerçekleşen enflasyona endeksleme eğilimi yüksek olan eğitim hizmetleri de yılın ilgili periyodunda enflasyonu üst çeken bir öbür öge olmuştur. Öbür taraftan, bilhassa yılın ikinci yarısında lokanta-otel, eğlence-kültür, paket tıp üzere talep şartlarına hassas birtakım hizmet kalemlerinde enflasyon daha ölçülü seyretmiştir.
Geçmişe endeksleme davranışı görece az olan mal kümesi enflasyonu ise hizmet enflasyonuna kıyasla daha düşük olmuştur. Gerçekten, döviz kuru ve talep şartlarına hassaslığı görece yüksek olan temel mal enflasyonu, başta güçlü tüketim malları olmak üzere daha ölçülü seyretmiştir. Lakin mal kümesinde, güç ve işlenmemiş besin kalemlerindeki enflasyon yüksek seyri ile ayrışmıştır. Güç kümesinde, meskenlere yönelik 25 m3 bedelsiz doğal gaz kullanımı uygulaması, 2023 yılında enflasyonu aşağı tarafta etkilerken, uygulamanın sona ermesiyle 2024 yılında enflasyonu yükseltici tarafta etkilemiştir. Kelam konusu baz tesirinin yansımasıyla, 2024 yılında enflasyonu bir evvelki yıla kıyasla artış gösteren tek ana harcama kümesi güç olmuştur.
Gıda kümesinde ise arz şartlarına hassaslığı yüksek ve para siyasetinin görece tesir alanı dışında kalan taze meyve ve zerzevat fiyatları, belli aylarda mevsim normallerinin besbelli halde üzerinde artarak enflasyon gerçekleşmeleri ile beklentilerini olumsuz istikamette etkilemiştir.
Para siyaseti stratejisi
TCMB, 2024 yılı boyunca para siyaseti duruşunu aylık enflasyonun ana eğilimini ve enflasyon beklentilerini göz önünde bulundurarak, öngörülen dezenflasyon sürecinin gerektirdiği sıkılığı sağlayacak biçimde belirlemiştir. Bu çerçevede, TCMB 2023 yılı sonunda yüzde 45 olan siyaset faizini, enflasyon görünümündeki bozulmayı dikkate alarak 2024 yılı mart ayında yüzde 50’ye çıkarmıştır. TCMB, nisan-kasım periyodunda ihtiyatlı ve sıkı para siyaseti duruşunu korumuş ve siyaset faizini yüzde 50 seviyesinde sabit tutmuştur.
TCMB, 2024 yılı aralık ve 2025 yılı ocak aylarında siyaset faizini 250’şer baz puan indirerek yüzde 45’e getirmiştir. Bu kararda, enflasyonun ana eğiliminde, fiyatlama davranışlarında ve beklentilerdeki güzelleşme ile enflasyondaki düşüşü destekleyici düzeylerde olan talep şartlarının tesiri öne çıkmıştır.
TCMB, sıkı nakdî duruşunu desteklemek ve mali transferin aktifliğini artırmak gayesiyle, 2024 yılında çeşitli makroihtiyati siyasetler uygulamıştır. Toplam mevduat içerisinde Türk lirası mevduatın hissesinde artış ve KKM hesaplarından Türk lirası hesaplara geçiş gayeleri üzere mevduata yönelik düzenlemeler, bu periyotta para siyaseti transferini güçlendirmiştir.
Kredi büyümesine yönelik düzenlemelerle transfer düzeneği desteklenmiş ve kredi talebindeki dalgalanmaların önüne geçilmiştir. Ayrıyeten, sadeleşme adımı olarak menkul değer tesis düzenlemesi yürürlükten kaldırılmıştır. Likidite siyasetine ait adımlarla da sistemdeki fazla Türk lirası likiditesinin idaresi sağlanmaktadır.
Para siyasetindeki kararlı duruş; yurt içi talepte dengelenme, Türk lirasında gerçek pahalanma ve enflasyon beklentilerinde düzelme vasıtası ile aylık enflasyonun ana eğilimini düşürmüş ve dezenflasyon süreci barizleşmiştir.
TCMB’nin temel gayesi ve önceliği fiyat istikrarını sağlamaktır. Para siyaseti bu hedef doğrultusunda oluşturulacaktır. Bir hafta vadeli repo ihale faiz oranı siyaset faiz oranı olmaya devam edecektir. Enflasyonda kalıcı düşüş ve fiyat istikrarı sağlanana kadar sıkı para siyaseti duruşu sürdürülecektir. Önümüzdeki devirde siyaset faizi; enflasyon gerçekleşmeleri, ana eğilimi ve beklentileri göz önünde bulundurularak öngörülen dezenflasyon sürecinin gerektirdiği sıkılığı sağlayacak formda belirlenecektir. Enflasyonda bariz ve kalıcı bir bozulma öngörülmesi durumunda para siyaseti araçları tesirli biçimde kullanılacaktır. Kredi ve mevduat piyasalarında öngörülenin dışında gelişmeler olması durumunda nakdî transfer sistemi ek makroihtiyati adımlarla desteklenecektir. Likidite şartları yakından izlenerek sterilizasyon araçları tesirli bir formda kullanılmaya devam edilecektir.
Bahsi geçen sıkı para siyaseti duruşu ve güçlü siyaset eşgüdümü altında, enflasyonun yüzde 5 olan orta vadeli maksada kademeli olarak yakınsayacağı öngörülmektedir. Enflasyonun yüzde 70 olasılıkla, 2025 yılı sonunda orta noktası yüzde 24 (yüzde 19 ile 29 aralığında); 2026 yılı sonunda orta noktası yüzde 12 (yüzde 6 ile 18 aralığında); 2027 yılı sonunda orta noktası yüzde 8 (yüzde 2 ile 14 aralığında) gerçekleşeceği öngörülmektedir.
Enflasyon beklentileri ve fiyatlama davranışları düzgünleşme eğilimi sergilemekle birlikte, dezenflasyon süreci açısından risk ögesi olmaya devam etmektedir. Hizmet enflasyonundaki katılığın öngörülenden yüksek olması da bir risk ögesi olarak bedellendirilmektedir. Besin ve emtia fiyatları, jeopolitik gelişmeler, global iktisat ve ticaret siyasetlerine ait belirsizlikler ise enflasyon üzerindeki riskleri canlı tutmaktadır.
Dezenflasyon sürecinde para ve maliye siyasetlerinin eşgüdümü büyük kıymet arz etmekte olup öngörülebilirliğin artmasını sağlayan Orta Vadeli Program (OVP, 2025-2027) ile somutlaşmış olan kamu siyasetlerine dair varsayımlar TCMB’nin enflasyon varsayımlarına yansıtılmıştır. 2025 yılında, yönetilen/yönlendirilen fiyatlar ile fiyat ve vergi ayarlamalarının OVP gayeleri çerçevesinde belirlenerek, maliye siyasetinin enflasyonla çabada destekleyici olacağı öngörülmektedir.
Diğer taraftan, orta ve uzun vadede, enflasyondaki katılık ve oynaklıkları azaltacak yapısal ıslahatlara devam edilmesi ve arz kapasitesini artıracak önlemlerin güçlendirilmesi, fiyat istikrarına ve münasebetiyle toplumsal refaha olumlu katkıda bulunacaktır. Bu kapsamda TCMB, yapısal ögeleri tahlil etmeye, ilgili siyaset teklifleri geliştirmeye ve enflasyonla uğraşın ehemmiyeti konusunda ilgili paydaşlar ve kamuoyu nezdinde farkındalık oluşturmaya yönelik çalışmalarına devam edecektir.
Enflasyon ve para siyasetine dair gelişmeler ile orta vadeli varsayımlarımızı kapsamlı bir halde ele alan ve 7 Şubat tarihinde İnternet sitemizde yayımlanan “2025 Enflasyon Raporu-I” ile kısa ve orta vadede enflasyon maksadına ulaşmak için uygulanacak para siyasetini daha ayrıntılı olarak açıklayan “2025 Para Politikası” metni ilişikte bilginize sunulmaktadır.”
