İstanbul Ticaret Odası’nın (İTO) 1995 yılından beri hazırlayıp kamuoyuyla paylaştığı ‘İstanbul Ücretliler Geçinme İndeksi’, 1 Şubat’tan itibaren ‘İstanbul Tüketici Fiyat İndeksi’ ismiyle yenilenerek yayımlanacak.
Yeni indeksin tanıtımı için dün Oda’nın Eminönü Merkez Binası’nda bir toplantı düzenlendi. Toplantıda, İTO’nun 1985 ve 1995 bazlı Ücretliler Geçinme İndeksleri’nin, değişen tüketim alışkanlıkları ile hayatımıza giren yeni hizmet ve eserleri temsil etmesi hedefiyle yenilenmesine karar verildiği açıklandı.
Verilen bilgiye nazaran 1995 yılı bazlı indekste 242 husus bulunurken, 2023 baz yıllı İstanbul Tüketici Fiyat İndeksi’nde 493 husus yer alıyor. İndeksteki ana küme sayısı 8’den 12’ye çıkarıldı. Fiyat derleme sayısı da 15 bin 725’ten 24 bin 500’e yükseltildi.
İTO tarafından hesaplanan ve açıklanan indekslerin fiyatları, yüklü olarak ‘yerinde data toplama’ tekniğiyle temin ediliyordu. Yeni indekste ise bu yola ek olarak kısmen ‘internet üzerinden’ data temini de yapılmaya başlandı.
İstanbul Tüketici Fiyat İndeksi için bilimsel araştırma çalışmalarının akabinde İTO İstatistik Birimi’nin uyumunda bilişim altyapısı ve hesaplama programları geliştirildi.
Hane halkı araştırmalarını NielsenIQ Türkiye gerçekleştirdi
Çalışma için tüketici davranışlarını ölçme ve hane halkı araştırmaları konusunda NielsenIQ Türkiye danışmanlık hizmeti verirken, İTO’nun yeni indeksini hazırlayan Bilim Kurulu’nda şu isimler yer aldı: Bilgi Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Ege Yazgan, İstanbul Ticaret Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Elçin Aykaç Alp, Ulusal İstihbarat Akademisi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Mevlüt Tatlıyer, Marmara Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nurullah Gür, İstanbul Medeniyet Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hüseyin Kaya ve Dr. Barış Soybilgen’den oluştu.
Yeni indeks için İTO Bilim Kurulu, İTO Stratejik Araştırmalar Merkezi (İTOSAM) İstatistik Ünitesi ve NielsenIQ Türkiye Tüketici ve İçgörü Araştırmaları Bölümü’nün çalışmaları ile aylık 350 hane takip edilerek, toplam 2 bin 400 hanenin iştirak gösterdiği tüketim araştırması yapıldı. İndeks çalışmaları kapsamında Ocak 2023’ten bugüne kadar geçen 25 ayda toplamda 586 binin üzerinde fiyat verisi toplandı.
“1929’dan bu yana İstanbul için enflasyonu ölçüyoruz”
Yeni indeksin tanıtım toplantısında konuşan İTO Başkanı Şekib Avdagiç, Türkiye’de devamlılığı olan ve bilimsel kabul gören indeksi yayınlayan birinci ulusal kurumun İTO olduğunu söyledi. Avdagiç, İTO’nun, 1929’dan bu yana İstanbul için ‘hayat pahalılığını’, bugünkü tabirle enflasyonu ölçtüğünü belirterek, “O zamanki ismiyle ‘İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası’ olarak biz enflasyon ölçümünün ticaret alemi için değerini biliyorduk. Herkesin güveneceği, yani bilimsel temelleri Avrupa ülkelerinin uyguladığı asıllarla uyumlu bir indeks yayınlanması gerekiyordu. Kişiyi değil, aileyi temel alarak kendi takımımızla birinci indeksimizi hazırladık. Ve Ocak 1929’dan itibaren “İstanbul’da Hayat Pahalılığı Müşiresi (İndeksi)” ismiyle yayınlamaya başladık” diye konuştu.
1930’da indekse yeni kümeler ve eserler eklediklerini, ismini de “İstanbul Geçinme İndeksi” olarak değiştirdiklerini kaydeden Avdagiç, şöyle devam etti: “Bu, birinci revizemizdi. Tekrar İkinci Dünya Savaşı başlamadan evvel indekste yeni düzenlemeler yapıp ikinci baz yılı olarak da 1938’i kabul ettik, eser ölçülerini artırdık. Bu ikinci revizemiz oldu. Ondan sonra da 1953 başta olmak üzere daima baz yılını, indeks eser ve kümelerini elden geçiren değişimlerimiz, revizelerimiz oldu. 1930 ve 40’lı yılların bilim adamları, hayat pahalılığını ölçmeye çalışan tüm indeksleri tahlil ettikten sonra ‘İTO İstanbul Geçinme İndeksi’ni ‘ismini hak eden tek indeks’ olarak ilan ediyorlardı. Bu da bizim bilimsel titizliğimizin göstergesiydi.”
Şekib Avdagiç, Türkiye’de akademiyi indeks hazırlama sürecine dahil eden birinci kurumun da İTO olduğunu vurgulayarak, “Biz 1950’li yılların kıymetli iktisatçıları olan Refii Şükrü Suvla ve Orhan Dikmen üzere isimleri bünyesinde tutan İstanbul Üniversitesi’nin İstatistik Enstitüsü ile iş birliğine gittik. Böylelikle Türk bilim adamlarımızın oluşturduğu birinci indeksi hazırladık. 1953’te “aile bütçesi anketi” asıllı yapılan bu çalışma, İstatistik Müdürlüğü başta olmak üzere birçok kuruma ilham verdi” dedi.
“Dün hiç düşünülmeyen hizmet ve eserler temel gereksinimler ortasına girdi”
Günün değişen kaidelerine nazaran indeksi yenilemenin, baz yılını değiştirmenin, eser küme ve unsurlarını güncellemenin bir mecburilik olduğunu söyleyen İTO Başkanı Şekib Avdagiç, şöyle devam etti: “Tüketim davranışlarımızda esaslı değişiklikler oldu, oluyor. Dün hiç düşünülmeyen hizmet ve eserler, temel muhtaçlıklar ortasına girdi. Bir evvelki indeksimizde ‘soba, görüntü, kaset çalar, odun, aidata dahil olmayan kapıcı ücretleri’ üzere başlıklar vardı. Artık İstanbul’da doğalgazsız konut yok, görüntü kaset izleyen yok. Fakat hepimiz araba, cep telefonu, internet, dijital platformlar kullanıyoruz. Münasebetiyle 30 yıldır kullandığımız 1995 baz yıllı indeksimiz artık kâfi olmamaya başladı. Bu nedenle İstanbul Ücretliler Geçinme İndeksi’nin güncellenmesi için 2019 itibariyle çalışmalara start verdik. Ne yazık ki ortaya 2 yıllık pandemi girdi, hem fiyatlamalarda hem de tüketim biçimlerinde anormallikler oldu. Biliyorsunuz, baz yılının fevkalâde gelişmelerden mümkün olduğunca arındığı bir yıl olması gerekiyor. Bu nedenle çalışmalarımızın başlangıç tarihini erteledik. Olağanlaşma sürecinin kabul edilecek bir düzeye gelmesini bekledik. Yeni indeksimizi birinci sefer 2023 yılında teste başladık. Baz yılı olarak da 2023’ü temel aldık. 1 Şubat 2025’ten itibaren de resmi olarak yürürlüğe koyuyoruz.”
Avdagiç, İstanbul Tüketici Fiyat İndeksi’nin A’dan Z’ye akademisyenler, bağımsız kuruluşlar ve İTO İstatistik Birimi’nden oluşan bir takım tarafından hazırlandığını kaydetti. Avdagiç, “En büyük bahtımız, tıpkı 1953’teki üzere akademik açıdan Türkiye’nin sayılı isimleri ortasında yer alan hocalarımızdı. İkincisi ise dünyanın önde gelen bilgi hizmetleri ve en kapsamlı tüketici içgörülerini sunan şirketi NielsenIQ oldu. Bu süreçte NielsenIQ Türkiye ve NBT Teknoloji Danışmanlık’tan danışmanlık hizmeti aldık. Sacayağımızın üçüncü temeli ise Odamızın 96 yıllık enflasyon ölçme tecrübesine sahip İstatistik Birimi’ydi” diye konuştu.
İTO Başkanı Şekib Avdagiç, İstanbul Tüketici Fiyat İndeksi’nin Türkiye’deki en aktüel İstanbul indeksi olma özelliğini taşıdığını belirterek, “Tıpkı birinci indeks ve sonrasındakilerde olduğu üzere bu indeksimiz de metodolojik açıdan çağdaş ve bilimsel özelliklere sahip. Bir diğer tabirle yeni indeksimiz, metodolojik açıdan EUROSTAT ile birebir nitelikleri taşıyor. 2023 bazlı İstanbul Tüketici Fiyat İndeksi’nin kentimiz ve ticaret alemimiz için güzel olmasını diliyorum” dedi.
“İstanbul’a özel daha genel bir tüketim endeksi üzerinde çalışıldı”
İTO Bilim Kurulu ismine kelam alan Heyet Üyesi ve Bilgi Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Ege Yazgan da İstanbul Ücretliler Geçinme İndeksi’nin yenilenmesinin çok değerli olduğunu kaydetti.
İstanbul Ücretliler Geçinme İndeksi’nin ana çıkış itibariyle fiyatlı kesitin tüketim alışkanlıklarının kalıpları üzerine ağırlaştığını anımsatan Yazgan, “İstanbul Tüketici Fiyat İndeksi, tabi daha tüm tüketicileri gösteren bir endeks. İstanbul’a özel daha genel bir tüketim endeksi üzerinde çalışıldı.” değerlendirmesinde bulundu.
