Türkiye’nin 2024 Memleketler arası Direkt Yatırımlar (UDY) görünümünü kıymetlendirmek üzere üzere İstanbul’da bir basın toplantısı düzenleyen YASED Başkanı Engin Aksoy, rekabetçiliğin yalnızca maliyet avantajı ile tanımlandığı günlerin geride kaldığına işaret ederek, “AB’nin bile raporlarında vurguladığı istikrar ve öngörülebilirlik kalkınmada, büyümede ve UDY çekmede hayati kıymete sahip. Bu alandaki başarılı ülkelerin yeterli yaptığı şey, yatırım ortamına yönelik mevzuat yaparken, bölümleri regüle ederken iş dünyası ile yakın istişare içinde hareket etmek. Yatırımcıya sürpriz yaşatmamak, düzenlemelerin hayata geçmesinde mühlet tanıyarak ahenklerini güçlendirmek ve kolaylaştırmak önemli” dedi.
Dünya devletlerinin ticaret savaşları çerçevesinde gelişen müdafaacı yaklaşımlarının bir yansıması olarak çok güçlü teşvik sistemlerinin hayata geçmesini beklediklerini vurgulayan Engin Aksoy, şöyle konuştu:
“Ekonomik programın muvaffakiyete ulaşma sürecinde bütçe imkanlarımız da güçlenirken rekabetçiliği güçlendiren bir vergi ve teşvik mevzuatı geliştirmemiz bu açıdan kıymet arz ediyor. Eşitlikçi, şeffaf ve odaklı bir teşvik sistemi ile ürünlerimizdeki teknoloji düzeyimizi daima artırmak, yüksek katma kıymetli eserlerle kalıcı rekabet üstünlüğü elde etmek verimliliğimizi daima artırmak durumundayız. Milletlerarası yatırımlar için en değerli istikamet vericinin global tedarik zincirlerindeki yeni yapılanmalar olduğunu düşünüyoruz. ABD, AB ve Çin başta olmak üzere tüm ticaret ortaklarımızla uzun soluklu ve stratejik iş birlikleri gerçekleştirmemiz gereken bir periyoda giriyoruz. Bu çerçevede, ekonomik programdan taviz vermeden bizi rekabetçi kılacak temel parametrelere ulaşmayı hızlandırmak durumundayız.”
Büyümede ölçülü beklenti
YASED’in 6 ayda bir gerçekleştirdiği ve üye şirketlerin CEO’larının iştirakiyle düzenlenen PULSE Anketi’nin son datalarını de kıymetlendiren Engin Aksoy, şu bilgileri verdi:
“Öncelikle, 2025 yılı için şirketlerimizin genel olarak ölçülü bir büyüme beklentisi içinde olduklarını görüyoruz. Döviz kurları ile ilgili tasalar bir ölçü azalsa da vergi yükü üzere bahislerin yatırımcıların gündemindeki tartısı artırıyor. Birden fazla şirketimiz makroekonomik istikrarın sağlanması ve öngörülebilirliğin artması halinde yatırımcı inancının artacağı ve Türkiye’ye 13,5 milyar dolarlık ek yatırım çekilebileceklerini söz ediyorlar. İştirakçi şirketlerimizin yüzde 48’i önümüzdeki altı aylık periyotta büyümeye devam edeceklerini öngörüyor.
Bu olumlu manzara, ihracat gelirlerinden işgücü büyüklüğüne kadar birçok parametrede de kendini gösteriyor. 2025 yılında CEO’larımız Türkiye’nin global iktisattan daha süratli büyümeye devam etmesini bekliyor. Öteki yandan 2025 yılında 2024 yılına kıyasla Türkiye iktisadı için biraz daha düşük büyüme oranları öngörülüyor.
Ankete katılan şirketlerin CEO’larına, çeşitli firma dışı tehdit ögelerinin önümüzdeki 12 ay içinde Türkiye’deki faaliyetlerini nasıl etkileyeceği soruyoruz. Esas tehditler; iştirakçilerin yüzde 85’i tarafından belirtilen enflasyon ve yüzde 79’u tarafından belirtilen döviz kuru meçhullüğü. Kayda kıymet bir değişim de idari ve vergi yüküne ait telaşların yüzde 50’den yüzde 60’a yükselmesi oldu. İdari ve vergi yüklerine ait kaygıların yüzde 60 düzeyine ulaşması, bu alana temkinli yaklaşılması gerekliliğin ortaya koyuyor diyebiliriz.”
Yakın vakitte teşvik sisteminin güncellenmesi ile ilgili YOİKK çalışmasının tamamlanmasının beklendiğini de vurgulayan Engin Aksoy, şöyle devam etti:
“Üyelerimiz için risk göstergeleri (yüzde 85), düzenleyici çerçeve (yüzde 80), pazar büyüklüğü (yüzde 73), vergi ve teşvikler (yüzde 70) ve maliyet (yüzde 66) Türkiye’deki yatırım cazibesini artıracak gelişim eksenleri olarak öne çıkmaya devam ediyor. Sonuçlar bize birebir vakitte, başta makroekonomik istikrar ve tüzel öngörülebilirliğin temini alanlarında gerçekleştirilecek ıslahatların UDY için de gelişim ortamı sağlayacağını ve 2025 yılı için 13,5 milyar dolarlık yeni yatırım taahhüdünün alınabileceğini işaret ediyor.
2024’ün başındaki anketimizde öngörülen yatırım ölçüsü 18,6 milyar dolardı. Bugün bu pahanın 13,5 milyar dolara gerilemesi Türkiye’nin cazibesindeki bir azalmadan çok global UDY iştahıyla da ilişkilendirilebilir. Gerçekten ankette üyelerimizin yılın ikinci yarısında global portföylerinde Türkiye’nin yükünün yüzde 0,8 oranında artmasını beklediklerini görüyoruz. Bu bağlamda, global piyasa zorluklarına karşın Türkiye’ye olan ilginin devam edeceği kıymetlendirilebilir.”
Tedarikçilere sürdürülebilirlik desteği
Son anket çalışmasında CEO’lara sürdürülebilirlikle ilgili yeni bir soru daha sorduklarını tabir eden Engin Aksoy, YASED üyelerinin, lokal tedarikçilerinin sürdürülebilirlik maksatlarına ulaşması için kritik takviyeler sunduklarını bir sefer daha gördüklerini vurguladı. Aksoy, şirketlerin yüzde 98’inin standart belirleme, düzgün uygulama örnekleri paylaşma ve projelerde iş birliği üzere farklı stratejilerle lokal ekosistemlerini geliştirdiklerini lisana getirdi.
Aksoy, “Yani, Türkiye’deki milletlerarası şirketlerin yüzde 98’i farklı sistemlerden en az birini uygulayarak lokal tedarikçilerinin sürdürülebilirliğini destekliyor diyebilirim. Bu data, milletlerarası yatırımcıların Türkiye’nin sürdürülebilir kalkınma gayelerine olan katkısının da çarpıcı bir göstergesi” diye konuştu.
Rekabetçilik yeni fırsatlar doğuruyor
2024 yılının, seçimler nedeniyle geçiş devirlerinin, siyasi istikrarsızlıkların yaşandığı, Rusya-Ukrayna savaşına Orta Doğu’da yaşanan üzücü çatışmaların eklendiği bir yıl olduğunu hatırlatan Engin Aksoy, 2025 gündemini de şöyle kıymetlendirdi:
“Bu yıl, ABD’nin farklı ülkelere uygulayacağı tarifeler bizim ABD’de pazarındaki hissemizi artırmamıza fırsat sağlarken, bilhassa Çin’e gelecek tarifeler Çin’in alternatif pazarlara neden olabilir. Dünya Bankası ve IMF üzere milletlerarası kurumlar global iktisadın 2025 yılında yüzde 2,7-yüzde 3,3 aralığında değerli oranda büyümesini bekleseler de bahsettiğimiz nedenlerden ötürü bu sayılar ülke ve bölgeler ortasında değerli halde farklılaşabilir. ABD iktisadı çok kuvvetli seyrederken, AB ve Çin ekonomilerini daha kırılgan olacakları bir devir beklemekte.”
UDY çekmede, Türkiye’nin en değerli ticaret ortağı olan AB ile mevzuat ahenginin daha da güçlendirmesinin değerine de dikkat çeken YASED Başkanı Engin Aksoy, “AB, rekabetçiliğini artırmaya yönelik yeni bir atılıma girerken, Türkiye’nin de kendi sürecini başlatması, bunu da AB ile dirsek temasını koruyarak yapması ehemmiyet taşıyor. AB bilhassa, endüstriyel rekabetçiliği artırmak için inovasyona daha fazla kaynak ayırırken, fonlama düzeneklerini da sadeleştiriyor” dedi.
Bu gelişmelerin, Türkiye’den potansiyel yararlanıcılar için yeni fırsatlar yaratmasını öngördüklerini belirten Aksoy, “Ayrıca, Avrupa Birliği’nin tedarik zincirlerinin dayanıklılığını artırmaya yönelik atacağı adımların, AB’nin en büyük ticaret ortaklarından biri olan Türkiye’nin ticaret hacminin ve aldığı yatırımların artmasını teşvik edici bir faktör olacağını düşünüyoruz dedi.
YASED Başkanı sözlerine şöyle devam etti:
“Bu manada ayrıyeten, AB ile Gümrük Birliği’nin de ötesine geçen daha güçlü bir ticaret ve yatırım çerçevesi yaratma arayışında olan ülkemizin de AB’nin bu global gündemi doğrultusunda bir hareket planı oluşturmasını yararlı görüyoruz. Tek Pazara entegre olan Avrupa Ekonomik Alanı ülkeleri hariç tutulduğunda, Türkiye, AB ile mevzuat yakınsaması bakımından çok önemli deneyime sahip yegâne ülke pozisyonunda. Başka yandan da Türkiye, en büyük ticaret ve yatırım ortağı olan AB’nin jeopolitik şartlar münasebetiyle evrilen sanayi, ticaret ve yatırım siyasetlerinden en fazla etkilenme potansiyeline sahip ülkeler ortasında yer alıyor.”
YASED Başkanı Engin Aksoy, ekonomik ve siyasal gelişmelerin ışığında global seviyedeki ve Türkiye’deki UDY hareketleri konusunda da şu bilgileri verdi:
“İlk iddialara nazaran 2024 yılında global UDY akımlarının toplamda 1,38 trilyon dolar seviyesinde gerçekleştiği belirtilmekte. Türkiye’deki 11 aylık sayılara baktığımızda geçen yıl ile birebir seviyede bir UDY akışı olduğunu görüyoruz: 9,6 milyar dolar. Yılı da tahminen 11 milyar dolar seviyesinde kapatacağız. Global UDY piyasasından yüzde 1,5 hisse alma gayemizin bugünün koşullarında yaklaşık 20 milyar dolara karşılık geldiğini unutmamamız lazım.
Tüm dünyada yeşil dönüşümle ilgili yenilenebilir güç yatırımlarında değerli bir artış gözlemlenirken ülkemize gelen UDY kompozisyonunu klasik yapısını koruyor. UDY çekme konusundaki rekabetçilik seviyemize baktığımızda da ısrarla söz ettiğimiz iki konunun belirleyici olmaya devam ettiğini görüyoruz. İstikrar ve öngörülebilirlik.
Dünyada UDY çekme konusunda rekabet süratle artıyor. YASED olarak üyelerimizle gerçekleştirdiğimiz Türkiye’nin düzenleyici performansını ve risk göstergelerini güzelleştirmesi, daha öngörülebilir bir yatırım ortamı oluşturması durumunda, yıllık UDY girişlerine dair umut verici büyüklükleri işaret ediyor. Daha âlâ bir düzenleyici çerçeve, daha fazla yatırım çekmenin olmazsa olmazı.”
