Yaklaşık 200 yıl evvel, Güneş’in rengi garip bir formda maviye dönüştü ve iki yıl boyunca Dünya genelinde soğuk geçen bir periyot yaşandı. Bilim insanları uzun vakittir bu garip tesirin bir yanardağ patlamasından kaynaklandığına inanıyorlardı lakin şimdiye kadar sorumlu yanardağı belirleyememişlerdi.
“Gizemli patlamanın” 1831 ile 1833 yılları ortasında meydana gelen kısa ve keskin bir soğuma olayına yol açtığı ve ortalama sıcaklığı yaklaşık 1°C düşürdüğü biliniyor. Alman bestekar Felix Mendelssohn, 1831 yazında Alpler’de seyahat ederken “Çorak hava, yeniden bütün gece ve bütün sabah yağmur yağdı, kış kadar soğuk, en yakın doruklarda şimdiden derin kar var” diye yazdı.
Ağustos 1831’de, Çin, Avrupa, ABD ve Karayipler de dahil olmak üzere dünyanın dört bir yanında Güneş’in “mavi, mor ve yeşil” göründüğüne dair raporlar kaydediliyordu. Bu olgunun, volkanik toz ve gazların güneş ışığını alışılmadık bir formda dağıtması nedeniyle meydana geldiği düşünülüyor.
Daha evvelki kestirimler, patlamanın Filipinler’deki Babuyan Claro yanardağında yahut Sicilya yakınlarındaki Ferdinandea yanardağında meydana geldiğini önerse de, yeni araştırmalar öteki bir yanardağa işaret ediyor.
Gerçek sorumlu bulundu
İskoçya’daki St Andrews Üniversitesi bilim insanları, volkanik patlamanın Rusya’nın Uzak Doğusunda, Japonya’ya çok da uzak olmayan Kuril Adaları’nın bir modülü olan ıssız Simushir adasındaki Zavaritskii kalderasından kaynaklandığına dair sağlam deliller topladı. Bu sonuca, kül yataklarıyla “mükemmel bir parmak izi eşleşmesi” gösteren buz çekirdeği örneklerinin jeokimyasal tahlili yoluyla ulaştılar.
St Andrews Üniversitesi Dünya ve Etraf Bilimleri Okulu’ndan baş çalışma müellifi Dr. Will Hutchison, yaptığı bir açıklamada “Buzun kimyasını çok yüksek bir zamansal çözünürlükte tahlil ettik. Bu, patlamanın 1831 ilkbahar-yazına denk gelen kesin zamanlamasını belirlememizi, son derece patlayıcı olduğunu teyit etmemizi ve akabinde küçük kül kesimlerini çıkarmamızı sağladı. Eşleşmeyi bulmak uzun vakit aldı ve onlarca yıl evvel bu uzak volkanlardan topladıkları örnekleri bize gönderen Japonya ve Rusya’daki meslektaşlarımızla kapsamlı bir iş birliği gerektirdi” dedi ve devam etti: “Laboratuvarda yanardağdan ve buz çekirdeğinden gelen iki külü birlikte tahlil ettiğimiz an gerçek bir ilham anıydı. Sayıların birebir olduğuna inanamadım. Bundan sonra, eşleşmenin gerçek olduğuna kendimi nitekim ikna etmek için Kuril kayıtlarındaki patlamanın yaşını ve boyutunu araştırmak için çok vakit harcadım.”
Araştırmacılar, çalışmalarının volkanik patlamaların gücünü ve Dünya’daki hayatı etkileme potansiyellerini vurguladığını söylüyor. Yanardağlar, atmosfere gaz ve parçacıklar salarak iklimi kıymetli ölçüde etkileyebilir, bu da kısa vadeli soğutma tesirlerine ve birtakım durumlarda uzun vadeli ısınmaya katkıda bulunabilir.
Örneğin, 1991 yılında Filipinler’deki Pinatubo Yanardağı‘nın patlaması, şimdiye kadar ölçülmüş en büyük kükürt dioksit bulutunu havaya fırlattı ve global sıcaklıkların bir ila üç yıl boyunca yaklaşık 0,5°C düşmesine neden oldu. Şayet 1831’deki üzere bir patlama bugün tekrar yaşanırsa, büyük bir global tesir yaratacaktır.
Dr. Hutchison, “Buna benzer çok sayıda yanardağ var ve bu da bir sonraki büyük şiddetteki patlamanın ne vakit ve nerede meydana geleceğini varsayım etmenin ne kadar sıkıntı olduğunu gösteriyor” diyor ve ekliyor: “Bilim insanları ve bir toplum olarak, 1831’deki üzere bir sonraki büyük patlama yaşandığında memleketler arası bir reaksiyonun nasıl koordine edileceğini düşünmeliyiz.“
Yeni araştırma Proceedings of the National Academy of Sciences mecmuasında yayımlandı.
