ABD’nin son devirde yaptırım baskısını artırdığı ve ek kısıtlamalarla tehdit ettiği Rus petrol bölümü kuvvetli şartlara ahenk sağlamaya çalışıyor.
ABD idaresi son olarak Rusya’nın büyük petrol üreticileri, ihracatçıları, sigorta şirketlerinin yanı sıra 183 petrol tankerini de yaptırım listesine alarak ülkenin gelirlerini düşürmek istiyor.
“Ülkenin petrol tedarik zincirlerini değerli ölçüde bozabilir”
Daha evvel kısıtlamalardan muaf tutulan Gazprom Neft ve Surgutneftegaz da ABD’nin yaptırım listesine alınırken, ülkenin en büyük sigortacılık şirketlerinden İngosstrah ve gemicilik şirketleri Sovkomflot ve Rosneftflot da yaptırımların amacında yer aldı.
Uluslararası Enerji Ajansı (IEA), ABD’nin Rusya’ya yönelik son yaptırımlarının, ülkenin petrol tedarik zincirlerini kıymetli ölçüde bozabileceği öngörüsünde bulunurken, “Yaptırımların tam tesiri daha bariz hale gelene kadar her iki ülke için tedarik varsayımlarımızı devam ettiriyoruz.” tabiri kullanıldı.
IEA, Rusya’ya yönelik birinci yaptırımlar Mart 2022’de devreye alındığında ülkenin günlük petrol ihracatının 3 milyon varil kadar azabileceği öngörüsünde bulunmuş, fakat ülkenin petrol ihracatında kayda kıymet bir değişiklik yaşanmamıştı.
Uyum sağlamayı başarmıştı
Uzmanlar, Rus petrol bölümünün Mart 2022’den bu yana yaptırımlara ahenk sağlamayı başardığı yorumunda bulunurken, devam eden yaptırım baskısının bilhassa üçüncü ülkelerde telaşa neden olduğuna işaret ediyor.
Goldman Sachs analistleri, yüksek navlun fiyatları ve ülkenin petrolünde uyguladığı iskonto sayesinde Rus petrolünün taşınmaya devam ettiğine dikkati çekiyor.
Enerji tahlil şirketi Vortexa da geçmiş yaptırımlarda olduğu üzere, navlundaki artışın, global tanker operatörlerinin eski tankerlerini Rusya’nın ihracatına hizmet etmek için kullanmaya çekebileceği değerlendirmesinde bulundu.
Öte yandan, ABD’nin, 12 Mart’a kadar Rus petrolü ticaretine ait muhakkak süreçlerin sonlandırılmasına yönelik mühlet hududu koyması, bu tarihin akabinde yaşanabilecek gelişmelere ait belirsizlik yaratıyor.
Rus petrolünün alıcılar Çin ve Hindistan oldu
Çin ve Hindistan, Ukrayna savaşının akabinde Rus petrolünün en büyük müşterileri olurken, Batı’nın yaptırım baskısı sonucunda şekillenecek kelam konusu ticaret Rusya’nın ihracat gelirlerinde belirleyici olacak.
Hindistan geçen yıl günde yaklaşık 1,7 milyon varil Rus petrolü ithal ederken, toplam petrol ithalatında Rusya’nın hissesi da yüzde 40 düzeyinde gerçekleşti.
Çin ise deniz yoluyla geçen yıl günde 1 milyon varil, boru sınırlarıyla da yaklaşık 1 milyon varil Rus petrolü ithal etti.
Uzmanlar, Rus petrolünü deniz yoluyla ithal eden Hindistan’ın Çin’e kıyasla yaptırımlardan daha fazla etkilenmesini beklerken, Çin’in bu manada daha avantajlı olacağını belirtiyor.
Orta Doğu’daki petrol üreticilerinin mümkün Rus petrolü açığını fiyatlarını bir ölçü yükselterek kapatması beklenirken, navlun fiyatlarında artış ve kullanılabilecek tankerlerin sayısında da azalma yaşanacağı iddia ediliyor.
Rusya Başbakan Yardımcısı Aleksandr Novak, 30 Ocak’ta yaptığı açıklamada, ülkenin petrol üretiminin geçen yıl 2023’e nazaran yüzde 2,7 azalarak 516 milyon tona gerilediği, petrol ihracatının ise 240 milyon ton düzeyinde gerçekleştiğini söz etmişti.
Rus petrol ihracatı toparlanabilir
Rusya merkezli InfoTEK’te yer alan tahlilde, yaklaşık 820 ila 850 tankerin Rus petrolü taşımak için kullanıldığına işaret edilirken, birtakım tankerlerin yaptırımlar nedeniyle petrolü Çin’deki limanlarda boşaltamadığı belirtildi.
Brent petrole kıyasla Rus Ural petrolüne yapılan iskontonun artacağı öngörüsüne yer verilen tahlilde, Çin ve Hindistan’ın yaşayacağı maddi kayıplardan dolayı Rus petrolünden vazgeçmeyeceği görüşü paylaşıldı.
Uluslararası ve bağımsız bir mali ve lojistik altyapısının kurulmasına yönelik çalışmaların hızlanacağı yorumunun yer aldığı tahlilde, yaptırımlardan kaçınmak için ulusal para üniteleriyle ticaretin de artacağı kaydedildi.
Analizde, yaptırım sürecinin netleşmesiyle Rus petrolünün ihracatının da geçmişte olduğu üzere orta vadede toparlanmasının beklendiği belirtildi.
“Gölge filo” tanımı
Batılı ülkeler Rus petrolünü taşıyan kimi gemileri “gölge filo” olarak tanımlıyor ve bu kavram ABD’nin son yaptırım paketiyle birlikte daha fazla gündeme geldi.
Yaptırımları ve öbür kimi kısıtlamaları aşmak için kullanılan tankerlere kullanılan gölge filo tarifi, ABD’nin bilhassa İran ve Venezuela’ya yönelik yaptırımlarını sıklaştırılmasıyla ortaya çıkmıştı.
Rusya, kendisine yönelik güç yaptırımları nedeniyle kelam konusu filoyu süratle genişletirken, Batılı ülkelerin uyguladığı varil başına 60 dolarlık tavan fiyat uygulamasını da bu sayede aşabiliyor.
Avrupa Birliği’nin Aralık 2023 tarihli raporunda, gölge filolar, tanker sahiplerini gizleyen, bilinmeyen kişi yahut kuruluşlara ilişkin olan ve çeşitli yollar kullanılarak onaylanmış petrol satışına dahil olan eski gemileri içeriyor.
“Dünya, Batılı ülkelerden ibaret değil” vurgusu
Söz konusu usuller ortasında gemi tanımlama sisteminin kontağının kesilmesi gösterilirken, tankerlerin güzergahlarının da bu sayede saklanabildiği belirtiliyor.
Batılı ülkeler, ülkelerinde bulunan şirketlerin Rus petrolü taşıyan gemileri de sigortalamasını yasaklarken, bu nedenle Rus yahut başka bölgelerdeki sigorta şirketleri daha fazla öne çıkmaya başladı.
Rus yetkililer, dünyanın Batılı ülkelerden ibaret olmadığını vurgulayarak, gölge filo olarak tanımlanan gemilerin de öteki tankerlerden farkı bulunmadığını vurguluyor.