ABD’li teknoloji devleri, yapay zekâ alanında Çin’in yükselişinden uzun müddettir telaş duyuyor. Bu endişe, DeepSeek’in beklenmedik çıkışıyla gerçeğe dönüştü. OpenAI ve başka büyük şirketlerin milyarlarca dolarlık yatırımlarına karşın, DeepSeek R1 modeli, sadece 6 milyon dolarlık bir bütçeyle geliştirildi ve global yapay zekâ sahnesine damga vurdu.
DeepSeek’in iOS uygulama mağazasındaki yükselişi ve ABD borsalarında yarattığı dalgalanma, teknoloji dünyasında büyük bir “Sputnik anı” olarak bedellendiriliyor. Pekala, bu küçük çaplı teşebbüs nasıl oldu da büyük rakiplerini geride bırakmayı başardı?
DEEPSEEK’İN ARDINDAKİ GİZEMLİ İSİM: LİANG WENFENG
DeepSeek’in kurucusu, Çin’in Guangdong eyaletinde doğup büyüyen hedge fon teşebbüsçüsü Liang Wenfeng. 2023 yılında kurulan şirket, kâr maksadı gütmeyen bir araştırma merkezi olarak faaliyet gösteriyor. Liang, yapay zekâ alanındaki çalışmalarını, 2015 yılında kurduğu High-Flyer Capital aracılığıyla finanse ediyor.
Liang, Zhejiang Üniversitesi’nde elektronik enformasyon mühendisliği eğitimi aldıktan sonra büyük yazılım şirketlerinde çalışarak dalda tecrübe kazandı. High-Flyer Capital’ın yapay zekâ tabanlı yazılımları sayesinde pay senedi piyasalarında büyük muvaffakiyetler elde eden Liang, bu yatırımlarla DeepSeek’i finanse etti.
NVİDİA ÇİPLERİ VE ABD AMBARGOSU
DeepSeek’in muvaffakiyetinin ardında yatan en kıymetli ögelerden biri, gelişmiş çip teknolojisine erişimi. 2021’de Liang’ın elinde büyük ölçüde Nvidia GPU olduğu istikametinde argümanlar ortaya atıldı. ABD’nin Çin’e yönelik yarı iletken ihracatına getirdiği kısıtlamalar, Çinli şirketlerin yapay zekâ geliştirme süreçlerini zorlaştırırken, DeepSeek bu pürüzleri aşmanın bir yolunu bulmuş üzere görünüyor.
Nvidia’nın en güçlü yapay zekâ çipi H100’ün Çin’e ihracatı yasaklanınca, şirket daha düşük güçlü H800 modelini piyasaya sürdü. Fakat 2023’te bu model de yasaklanınca, DeepSeek’in bu kısıtlamaları nasıl aştığı merak konusu oldu. Liang mevzuyla ilgili olarak, “Bizi en çok zorlayan şey hiçbir vakit para olmadı, en büyük pürüz en yeni çip teknolojilerine uygulanan ambargo oldu” dedi.
ÇİNLİ MÜHENDİSLERLE GLOBAL BİR BAŞARI
DeepSeek’in araştırma ve geliştirme süreçlerinde büsbütün Çinli mühendisler vazife alıyor. Şirket, yetenekli yazılım geliştiricileri ve mühendisleri yüksek maaşlarla bünyesine katıyor. Çin’in Hangzhou kentindeki merkezinde çalışan geliştiricilere aylık 60.000 yuan (yaklaşık 8.300 dolar) maaş ödendiği belirtiliyor. Bu sayı, Tencent ve Alibaba üzere dev şirketlerde ödenen maaşların neredeyse iki katı.
DeepSeek’in kısa müddette global çapta ses getiren başarısı, ABD’nin Çin üzerindeki yapay zekâ kısıtlamalarının ne kadar tesirli olduğu konusunda da yeni bir tartışma başlattı. ABD’li teknoloji analisti Bill Bishop, “DeepSeek’in başarısı, ABD’nin ihracat kısıtlamalarının zıt tesir yarattığını ve Çin’in yeni usuller geliştirerek bu mahzurları aşabileceğini gösteriyor” yorumunda bulundu.
ŞÜPHELER VE SPEKÜLASYONLAR
DeepSeek’in bu kadar düşük bir bütçeyle bu derece gelişmiş bir yapay zekâ modeli üretmesi, kimi yatırımcılar ve analistler tarafından kuşkuyla karşılanıyor. ABD’li yapay zekâ teşebbüsçüsü Alexandr Wang, CNBC’ye yaptığı açıklamada, “Çinli laboratuvarların elinde insanların düşündüğünden daha fazla H100 çipi var. DeepSeek’in elinde büyük bir çip stoğu bulunduğuna ve bu durumun kamuoyundan gizlendiğine inanıyorum” dedi.
Öte yandan yapay zekâ araştırmacısı Karen Hao, DeepSeek’in muvaffakiyetinin “kısıtlamalar sayesinde” gerçekleştiğini savundu. Hao, “DeepSeek, ABD’nin koyduğu sınırlamalar nedeniyle inovasyonu hızlandırmak zorunda kaldı ve bu da onları daha yaratıcı tahliller üretmeye itti” tabirlerini kullandı.
LİANG GÖZLERDEN UZAK DURMAYI TERCİH EDİYOR
DeepSeek’in kurucusu Liang Wenfeng, medyada pek yer almayan, gözlerden uzak bir figür olarak biliniyor. Çin basınına konuşan bir okul arkadaşı, “Birkaç gün evvel kutlamak için bildiri gönderdim. Bana Çin Yeni Yılı için memlekete döneceğini lakin saklanacağını söyledi” tabirlerini kullandı.
Teknoloji dünyasında istikrarları değiştiren DeepSeek’in gelecekte nasıl bir yol izleyeceği, yapay zekâ alanındaki rekabetin seyrini belirleyebilir. ABD ve Çin ortasındaki teknoloji savaşlarının yeni bir boyuta taşındığı bu süreçte, DeepSeek’in gelişmeleri yakından takip edilecek üzere görünüyor.