Hamide HANGÜL
Ticaret savaşında kılıçlar çekildi. ABD’nin, Çin’den ithal edilen eserlere yüzde 10 ek gümrük vergisi kararına, Pekin hükümetinin de yüzde 10- 15 misillemeyle karşılık vermesi ticaret savaşlarında ikinci perdenin fitilini ateşledi.
Önceki gün de ABD, istisnasız tüm ülkelerden yapılan çelik ve alüminyum ithalatına gümrük vergisini yüzde 25’e yükseltirken, Avrupa Birliği de haksız gördükleri uygulamaya karşılık vereceklerini duyurdu. ABD Başkanı Donald Trump’ın, siyasi bir koz olarak kullandığı korumacılık dalgasının, AB ve öbür ülkelere de yayılmasından kaygı edilirken, korumacılık dalgasının global ekonomiyi de aşağı çekeceği hesaplanıyor.
Yurt dışı kaynaklara nazaran, tanım savaşının kızışması halinde dünya ihracatı hacim olarak yüzde 3,4, dünya gayrisafi yurtiçi hasılası (GSYİH) da yüzde 0,5 oranında azalışı kelam konusu. Bu savaşın ayrıyeten, ABD ve Çin ekonomilerinin de büyümesini yüzde 1,3 düşürebileceği belirtiliyor. Yükselen vergi duvarları karşısında Çin’in, Amerika’ya ithalatının zorlaşması halinde, Türkiye’nin ABD pazarında avantajlı duruma gelebileceğine işaret eden uzmanlar, bilhassa Çin’den boşalan emek ağır üretimin kıymet kazanacağına işaret etti.
Mensucat, konut eşyası üzere eserler avantaj kazanacak
Ekonomi ve Dış Siyaset Araştırma Merkezi’nin (EDAM) araştırmasına nazaran, mensucat, iplikler, iç giysi, hazır giysi, kurutulmuş sebzeler, halılar, kurutulmuş meyveler, motorlu taşıtların aksam ve kesimleri, plastikten sofra, mutfak ve konut eşyası, mobilyalar, borular, kazanlar üzere Türk sanayi eserleri, ABD pazarında avantaj kazanabilecek.
“Bu işin bir tarafı, lakin öteki bir boyutu daha var” diyen uzmanlar, “Dünyanın fabrikası” olarak nitelendirilen Çin’in, yüksek korumacılıkla ABD, hatta muhtemel bir ek gümrük vergi getirebileceği kestirim edilen AB pazarının da dışında kalması halinde öteki ekonomilere yöneleceğine işaret etti. Uzmanlar, “Çin, Amerika’ya, Avrupa’ya ihracat yapamazsa, bu kez gidecek tıpkı eserleri Afrika’ya, Güneydoğu Asya’ya, Latin Amerika’ya satacak ve orada bizim ihracatçımız daha şiddetli bir Çin rekabeti ile karşılaşacak” değerlendirmesinde bulundu.
Koç Üniversitesi Milletlerarası Münasebetler Öğretim Vazifelisi Dr. Altay Atlı: “Trump’ın dolar, Çin’in ‘güçlü pazar, teknoloji’ kozu var”
“Bu ikinci devirde, Amerika’nın daha çok global ticaret sistemini şekillendirmeye yönelik teşebbüsleri olacağını düşünüyorum. Trump’ın elindeki en güçlü koz dolar. Çin açısından döviz kurunu düşük tutup ihracatta bir avantaj kazanmak bence öncelikli değil. Temel sıkıntısı iç tüketimi güçlendirmek.
Bunun için vatandaşın cebi güçlü olacak. İhracata olağan olumlu tesiri olabilir lakin içeride tüketimi arttırmaya çok bir yararı yok. Çin’in elinde güçlü kartları var, kur bunlardan biri değil. Ne var? Teknoloji var. Ne var? Az metaller var. Büyük pazarı var. O nedenle şu anda oraya gerçek gittiğimiz düşünmüyorum. Çin özelinde sağlayacağı çok bir yarar yok. Trump ise mevcut global sistemin tekrar düzenlenmesi gerektiğini düşünüyor. Birinci devrinde ve sonrasında Çin’le ticareti azaldı, lakin Meksika’yla, Vietnam’la arttı.
Çünkü, Çin malları bu ülkeler üzerinden gittiler. Trump’ın istediği bu sistemi değiştirmek, yalnızca Çin’e karşı tedbir alma değil. Türkiye bunun içerisinde nerede olmalı? Bunu düşünmeliyiz. Kapasitemizi geliştirmeliyiz. Zira oraya, dolara, Çin’e bağlı olduğunuzda kırılgan oluyorsunuz. Dış tesirler çok maruz kalıyorsunuz. Bu periyot kendi gücümüzü, kapasitemizi düşünmemiz gereken bir devir.”
Türkiye Makine Federasyonu (MAKFED) Başkanı Adnan Dalgakıran: “Gümrük savaşları büyüyebilir”
“Ticaret savaşları değişik hale geliyor. Gümrük savaşlarının daha da kızışacağını düşünüyorum. Ticari kutuplaşma büyüyebilir. Burada zorlanacak olan Avrupa ve bizim üzere ülkeler. AB açısından elindeki güçlü endüstrisi artık Uzak Doğu endüstrisinin tehdidi altında. Bir mühlet sonra birebir gümrükleri orada da görmeye başlayabiliriz.
Türkiye burada ne olacak? Bizim ne kadar vazgeçilmez mallarımız var, bunlar kıymetli olacak yahut o ülkelerle kurduğumuz ilgiler belirleyici olacak. Biz sihirli bir değnek, hop değişim arıyoruz. Bu o denli bir şey değil. Bu iş nitelikli insan kaynağı, eğitim, yanlışsız stratejiler uygulayıp uygulamamakla ilgili. Eğitime yatırım yapmalı, nitelikli, fikir üreten bir sınıf oluşturmalıyız. Bugün Çin, dünyanın her yerinde karşımıza çıkıyor. Kur savaşı da her vakit var esasen. TL bedelli kılıyorsun ancak dolar enflasyonun yüksek.
İlk etapta kurun üst gitmesi lazım. Yeni bir sanayi stratejisi oluşturulması lazım. Bu stratejide niş teknolojik eserler, katma bedelli eserler ve verimliliği destekleyecek bir teşvik düzeneği olmalı. Herkes tek bir hap arıyor, o denli bir şey yok. Rakiplerle tıpkı koşullarda finansal imkanlar olmalı. Yani benim Çinli rakibim %3’le 10 yıl vadeli kredi alıyorsa, benim de almam lazım. Bu Türkiye’yi birinci etapta rahatlatır, rekabetçiliği sürdürür.”
EDAM Yöneticisi Sinan Ülgen: “AB ve Çin misilleme yapacaktır”
“Trump, ekonomik tehdidi kullanarak, üçüncü ülkelerden gümrük vergisiyle bir kadro siyasi kazanımlar elde etmek istiyor. O nedenle bunun kalıcı olduğunu düşünmek lazım. Gerek Avrupa Birliği, gerek Çin, Amerika’ya misilleme yapacaktır. Ticaret savaşında Çin, Amerika’ya ihracat yapamadığı eserlerini diğer pazarlara sevk etmek zorunda kalacak. O vakit o pazarlar kendilerini Çin’e karşı korumak zorunda kalacaklar ve onlar bu kez Çin›e karşı gümrük tarifelerini yükseltecekler.
Böyle bir domino tesiri olacak bu işin. Birçok ülke yüksek gümrük tarifelerine geçerse o vakit memleketler arası ticaret esasen zayıflayacak ve Türkiye üzere ihracatçı ülkeler, daha az ihracat yapabilir hale gelecekler. Bu işin olumsuz tarafı. İşin olumlu tarafı ise Türkiye’nin, Çin eserlerinin en azından bir kısmını ikame etmesi kelam konusu olabilir.
Bu da Türkiye’nin ihraç eserlerine ek bir pazar hissesi açar. Mesela mensucat, mobilya üzere emek ağır üretimde. Türkiye’nin rekabet edebildiği eserler bunlar Çin’le. Lakin işin öteki boyutu da var. Çin Amerika›ya, Avrupa’ya ihracat yapamazsa, gidecek tıpkı eserleri Afrika’ya satacak, Güneydoğu Asya’ya satacak, Latin Amerika’ya satacak ve orada bizim ihracatçımız daha şiddetli bir Çin rekabeti ile karşılaşacak.
Yapılan memleketler arası çalışmalara atıfla, gerçek manada AB, ABD ve Çin ortasında gerçek bir ticaret savaşı olursa Türkiye’de ulusal gelir büyümesinin yüzde 1,5 azalacağı öngörülüyor ki aslında 2-2,5 oranında büyüyeceğiz herhalde 2025’te. Bu türlü bir şok olabilir. Türkiye’nin, kendine Avrupa’da ek yol açabilmesi için Çin’e alternatif bir ticari ortak olacağını gösterecek bir siyaset yürütmesi lazım. Gümrük Birliği burada büyük avantaj.
Bu devri, en zararsız atlatabilmemiz için kurulacak siyasi ekonomik iştirak AB ile olmalı. Ticaret savaşlarının yönlendirdiği güç ekonomik şartlarda o pazarı koruma edip, bir de üstüne Çin›den boşalan alanları doldurabilecek bir yerde kendimizi konumlandırmalıyız. Global ticarette en büyük tehlike artan korumacılık. Fiyatlar aşağı çekilebilir, lakin bu kur üzerinden olmaz.
”TRİSAD Başkanı Mustafa Balkuv: “Türkiye kıymetli kaldı, üretim gücünü kaybediyor”
“Trump, kimi ülkeleri askıya aldı. Gücünü şiddetli bir biçimde Amerika’nın çıkarları doğrultusunda kullanıyor. Fakat biz esasen ABD’de yüksek gümrük tarifesinde olan bir ülkeyiz. 120 milyar dolar alım gücü olan bir ülkeye hazır giyside 2024’te 1 milyar 850 milyon dolarlık ihracat yapabildik.
Bizim ihracatımızı arttırmak için bu türlü oburunun kararlarıyla, tabiat olaylarıyla, ihraç pazarlarından hisse beklemekten fazla, bizim bir üretim programımızın olması lazım. İstikrarlı, önümüzü görecek, yatırım yapacak. Bugün yüzde 40 kıymetli kalıyoruz. İtalya’dan bile daha kıymetli bir ülke pozisyonuna geldik. Biz ‘ille de kur artsın da biz hisse alalım’ demiyoruz fakat enflasyon yakın bir kur artışı olması lazım ki gücü kaybolmasın. Türkiye üretim gücünü kaybediyor.”
Kur savaşı olmasa da fiyatlama bozulur
Korumacılık duvarlarının yine dünya sahnesine çıktığı bu periyotta ülkelerin, ihraç pazarlarında rekabet gücü için kur savaşına girmesinin kelam konusu olmayacağına işaret eden uzmanlar, fakat fiyat istikrarının bozulabileceğinin altını çizdi. Türkiye’nin enflasyon ve yükselen maliyetler karşısında şu anda yüzde 40 kıymetli kaldığına işaret eden uzmanlar, bu durumun rekabeti zorlaştırdığını vurguladı.
Ticaret savaşıyla yükselen korumacılık dalgası ve fiyat rekabetinin ihracattan gelecek büyümeyi de aşağı çekebileceğine işaret eden uzmanlar, “Dış tesirlere, dolara, Çin’e bağlı olduğunuzda kırılgan oluyorsunuz. Bu periyot kendi gücümüzü, kapasitemizi düşünmeliyiz. Bu devirde Türkiye’nin aslında, Çin›e alternatif bir ticari ortak olacağını gösterecek bir siyaset yürütmesi lazım. Ticari farklılıklarımızı öne çıkarmalıyız. Rakip ülkelerle tıpkı kaidelerde finansman da rekabet gücünü rahatlatır” teklifinde bulundu.