İki gün sonra, büyük yıkıma, hasara ve can kaybına neden olan Kahramanmaraş merkezli 6 Şubat 2023 zelzelelerinin yıldönümü. Atatürk Üniversitesi Zelzele Araştırma Merkezi Müdürü Doç. Dr. Erdem Bayrak ile Mühendislik Fakültesi Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan Çelebi, sarsıntıda kaybedilen canlara ve yıkılan konutlara dikkat çekerek, mesken satın alacaklara zelzele güvenliği için tavsiyelerde bulundu.
Ev seçerken ilgili meslek odasından takviye alın
Kahramanmaraş merkezli zelzelelerinin yaklaşık 300 ila 400 kilometrelik yüzey kırığı oluşturduğunu ve bunların büyük çoğunluğunun kent ya da ilçelere çok yakın pozisyondan geçtiğini belirten Doç. Dr. Erdem Bayrak: “Yeni yapacağımız yapılarda ya da oturduğumuz yapıların zelzele yönetmeliğini kapsayıp kapsamadığını araştırabilir ya da ilgili kuruluşlardan dayanak alabiliriz. Müteahhitler yapı yaparken yer etüdü ve yapı için aldıkları ruhsat ve evrakları ilgili belediye ve bakanlığa teslim ediyor. Vatandaşlar mesken almadan evvel taban etüdü hakkında birinci olarak aracıya, konut alacağı müteahhite, oradan da yanıt alamazsa ilgili belediyeye başvurabilir. Bizler otomobil alırken gerekirse 2, 3 ekspere götürüyoruz, mesken alırken de birebir yoldan gidilebilir, ilgili meslek odasından dayanak alabiliriz. Projeye uygunluğu açısından denetim yaptırılıp ön onay alınabilir.”
Zemin etüdü ve bina tasarımı birbirini tamamlamalı
Yapıların bilhassa taban etüdüne uygun tasarlanması gerektiğini lisana getiren Bayrak, şu sözleri kullandı: “Bizler meydana gelebilecek büyük bir sarsıntıda yapımıza ne kadarlık bir ivme pahası geleceğini hesaplamalı ve bilmeliyiz. Bu hesaplama, olasılıksal yahut deterministik (kesin ve öngörülebilir durum) sarsıntı tehlike tahliliyle yapılmakta ve yapı dizaynında kullanılmaktadır. Dizaynda bunlara dikkat etmeli, yapının yere uygun tasarlanması gerekiyor. Bizim için öncelik, hoş tasarım, yani sarsıntıda binanın ayakta kalmasıdır. Binanın süslü olmasından çok sarsıntıda binamız ayakta kaldıysa artık o yapı hoş dizayna sahiptir. Yer etüdünü ve dizaynını hakikat yaptığınızda, mimar ve mühendis, binanın kolon ve kirişini daha hakikat yerleştirecek ve zelzelede davranış daha rahat karşılanacak.”
“Yapı sıhhati teknolojisinde sensör bilgileri çok önemli”
Yapılarda sarsıntı öncesi ve sonrası erken hasar tanımlama prosedürü olan yapı sıhhati izleme tekniklerinin, alanında uzman jeofizik, jeoloji ve inşaat mühendislerince hayata geçirilmesinin değerli olduğunu vurgulayan Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan Çelebi, “Yapıyı yapanlar danışmanlık alırsa, vatandaşa da bu kapsamda yapının sarsıntıya dirençli olduğunu gösterirse, vatandaş da ona bakıp başka bir danışmana başvurursa birbirlerini çek etmiş olur. Yapı sıhhati teknolojisinde ısı, ivme, yer değiştirme ve çatlak üzere sensörleri, yapının kimi kısımlarına yerleştirip bilgi alıyoruz. Bunlara süratli formda bakarak yapının durumu hakkında karar verebiliyoruz” sözlerini kullandı.