Foreks – Makine İhracatçıları Birliği (MAİB) tarafından paylaşılan makine imalat sanayi konsolide bilgilerine nazaran, 2024 yılında Türkiye’nin hür bölgeler dâhil toplam makine ihracatı yüzde 0,3 artışla 28,3 milyar dolara yükselerek rekor kırdı.
Suriye’nin, Ukrayna’nın ve Filistin’in memleketler arası mali programların dayanağıyla yine imarı ve kısıtlanan Rusya ve İsrail pazarlarının açılması üzere mümkün gelişmelerin 2025 ve sonrası için güçlü beklenti yarattığına işaret eden Makine İhracatçıları Birliği Lideri Kutlu Karavelioğlu, “NATO garantisi azalan Avrupa’nın savunma sanayi kapasitesini artırma gayretlerini da dikkate aldığımızda, her şeye karşın pandemiden bu tarafa çok güçlenen rekabetçiliğimizi sınama fırsatı bulacağımız yeni imkanlar ufukta belirmiş görünüyor” dedi.
Makine imalat sanayi konsolide datalarına nazaran 2024 yılında Türkiye’nin hür bölgeler dâhil toplam makine ihracatı, evvelki yıla nazaran yüzde 0,3 artışla 28,3 milyar dolar olarak gerçekleşti. İhracatı tonaj olarak yüzde 4,7 azalan makinecilerin ortalama ihraç fiyatları KG başına yüzde 4,2 yükseldi. En fazla ihraç edilen alt kollar evsel ve endüstriyel soğutma makineleri ile içten yanmalı motor ve aksamı olurken, onları sırasıyla inşaat ve madencilik makineleri ile yıkama ve kurutma makineleri takip etti. İhracatı oransal olarak en fazla yükselen alt kısım türbin, turbojet ve hidrolik silindirler olurken en fazla düşüş elektrik motorları ve jeneratörlerde gözlendi. En büyük ihracat pazarı Almanya’ya ihracat yüzde 5,4 gerilemeyle 3 milyar dolar olurken, buradaki açığı makine ihracatının yüzde 5,6 artışla 1,8 milyar dolara ulaştığı ABD pazarı kapattı. Yaptırımlar nedeniyle Rusya’ya makine ihracatı 400 milyon dolar gerilemesine karşın, bölüm evvelki yıla nazaran toplamda 100 milyon dolar fazla ihracat gerçekleştirdi.
“Küresel makine teçhizat yatırımları 2022 yılının gerisinde”
Geçmişten devralınan belirsizlik ortamına karşı makro siyaset önermelerinin öne çıkacağı bir yıl olacağı iddiasıyla, global makine ticareti ve Türkiye’nin ihracatına dair beklentilerini paylaşan Makine İhracatçıları Birliği Lideri Kutlu Karavelioğlu şu değerlendirmelerde bulundu:
“Önceki yıl yüzde 1 daralan dünya makine teçhizat ihracatı, 2024’ü makine fiyatlarının yükselmesiyle sağlanan yüzde 2’lik artış ve hudutlu bir toparlanma ile kapattı. IMF’nin dünya iktisadının 2025’te potansiyelinin altında kalarak yüzde 2,8 kadar büyüyeceği varsayımı makine teçhizat yatırımlarının bu yıl da 2022’deki 5,5 trilyon dolar düzeyine yükselemeyeceğine ve üretimdeki kayıpların telafi edilemeyeceğine işaret ediyor. Trump’ın seçim vaatlerini yerine getirmek üzere koyabileceği ek gümrük vergilerinin global ticareti yüzde 8-10 seviyesinde daraltabileceği, hatırı sayılır kaynaklarca da lisana getiriliyor. Bütün dünyaya sirayet edebilecek bir korumacılık furyasının sonucu, tekrar yükselişe geçen enflasyon ve yüksek faiz ortamı nedeniyle yatırımların düşük düzeyde kalması olur. 2024’te Avrupa’daki ezayı ABD’deki canlılıkla aşan dalımızı kritik günler bekliyor.”
“Yeşil fonlardan çıkış kutuplaşmanın işaret fişeği”
ORGALIME raporuna nazaran gerçek yatırımları yüzde 3,9 düşen ve yılı makine alanında yüzde 4,8 ciro düşüşü ile kapatan Avrupa’daki daralmanın sürmesini beklediklerini tabir eden Karavelioğlu şunları söyledi:
“Geleneksel olarak güçlü olduğu sanayi bölümlerinde rekabetçiliği azalan, üretim altyapısındaki bozulmaya bağlı olarak yetişmiş iş gücünü hizmet dallarına kaptırmaya başlayan Almanya’da ‘sanayisizleşme’ olarak tabir edilen sürecin birçok toplumsal yan tesiri oluyor. Yükselen telaşlara siyasal belirsizliklerin de eklendiği Avrupa’da, görece daha küçük ekonomilerdeki durum yönetim edilebilir olsa da Alman iktisadına yönelik itimat sarsılıyor. KOBİ’lerin üretim alanından yavaşça çekildiği, büyük ölçekli üreticilerin ise teknolojik olarak geride kaldığı Avrupa hem iç pazarındaki sakinliği aşmanın hem de yeni STA’lar üzerinden ihracatta avantajlar yaratmanın yollarını arıyor. Trump siyasetlerine karşı devalüasyon da dahil olmak üzere her türlü agresif tedbiri gündemine alan ve GSMH içinde endüstrinin hissesini tekrar yüzde 35’e çıkarmayı hedefleyen Çin’in stratejik ataklarıyla başa çıkmaları gitgide zorlaşıyor. Tam bu evrede ABD bankalarının global yeşil fonlardan birer birer çekilmeleri, giderek ete kemiğe bürünen AB-ABD kutuplaşmasının yeni bir tezahürü olarak okunabilir. AB, rekabetçiliğini korumak üzere sıkı sıkıya sarıldığı ancak her merhalesinde kendi sanayiinden reaksiyon aldığı Yeşil Mutabakat’ta probleme giriyor. Kendi içine dönmeye ve hatta kapanmaya mecbur bırakılacak Avrupa’nın, dünya ticareti ve üretimi için doğuracağı orijinal risklerle hangi ülkelerin baş edebileceği sorusunu stratejilerimizi belirlemede değerli görüyoruz. Mevcut bütün belirsizliklere karşın, teknoloji ve kalite sınıflarındaki zenginliğimizi artırmak üzere giriştiğimiz hiçbir süreç yahut yatırımı sonuçsuz bırakmamalıyız.”
Suriye’nin, Ukrayna’nın ve Filistin’in milletlerarası mali programların dayanağıyla tekrar imarı ve kısıtlanan Rusya ve İsrail pazarının açılması üzere olası gelişmelerin 2025 ve sonrası için güçlü beklenti yarattığına işaret eden Karavelioğlu şunları belirtti:
“Dört gözle beklenilen ve bütün yaptırımları sonlandırması umulan ateşkes yahut barış mutabakatlarının vakit alacağı aşikardır. Bu yıl ihracatımızdaki daralmanın yüzde 17,1 olduğu Rusya’daki gelir kaybımız 400 milyon dolara ulaştı. İsrail’le ticaret yasağının da makine ihracatımıza 250 milyon dolar kadar aksi tesiri oldu. NATO teminatı azalan Avrupa’nın savunma sanayi kapasitesini artırma gayretlerini dikkate aldığımızda, her şeye karşın pandemiden bu tarafa çok güçlenen rekabetçiliğimizi sınama fırsatı bulacağımız yeni imkanlar ufukta belirmiş görünüyor.”
“Daralmış pazar ithalatın vuruş gücünü katlıyor”
Sanayi PMI’nın makine bölümünde son 4 aydır eksi bölgede olduğunu, TÜİK’e nazaran Ocak-Ekim periyodunda makine endüstrinde üretimin yüzde 8,3 gerilediğini belirten Karavelioğlu, 2025 yılı için daha optimist olduklarını belirterek şunları söyledi:
“Ticari kredi büyümesi şimdi maksatların altında gidiyor olsa da enflasyonun seyrine bağlı bir gevşeme olacağını, İstihdamı Muhafaza Programı üzere uygulamalar ve yeni finansman imkanları ile küçük ve orta ölçekli işletmelerin rahatlatılmaya çalışılacağını anlıyoruz. İhracat ve döviz kazandırıcı hizmetler reeskont kredilerindeki faiz maliyet düşüşü vb. olumlu , 2024 son çeyreğindeki karamsarlığın izlerini siliyor. Yeniden de imalat faaliyetlerindeki bozulmanın ve global makine sipariş endeksindeki yavaşlamanın devam ettiği bir devirde, geçen yıl 19 çeyrek ortadan sonra daralmaya başlayan makine teçhizat yatırımlarını müspete geçirmenin kolay olmayacağı kesin.”
2024 yılında enflasyon gerçekleşmelerinin gayelerin üzerinde oluşmasında üretimden çok tüketimin aktif olduğunu belirten Karavelioğlu şunları belirtti:
“Değerli TL uygulamasının makine üzere mühendislik ağır ve yerli katma kıymet oranı yüksek dallar üzerinde yarattığı maliyet baskısının rekabetçiliği aşındırdığı bir yılı geride bıraktık. TL’nin yeni yılda da paha kazanmaya devam edeceğini öğrenmek, daralan pazarda vuruş gücü katlanan ithalatçı kısımları mutlu etmiş olabilir. Bunun yanında ihracatının yüzde 47’sini euro cinsinden yapan bir dal olarak paritedeki değişim de ihracatımızı dolar bazında aşağı çekebilir. Sıcak savaşların yerini ticaret savaşlarına bırakmakta olduğu bir süreçte, yönetici takımlarında iş beşerlerine çokça yer veren Trump’ın atakları ilham verici olabilir. DXY endeksinin dolar lehine gelişeceği ve ithalatın giderek kolaylaşacağı yeni yılda savunmasız kalmayacağımıza inanıyoruz.”