Ege Denizi’nde, Santorini Adası’nın kuzeydoğusunda ocak ayının son günlerinden bu yana ağır bir sismik aktivite gözlemleniyor. 4 Şubat sabahına kadar bölgede en büyüğü 5,1 olmak üzere 700’den fazla deprem meydana geldi.
Bu durum, bölgede yaşayanların tasayla adaları terk etmesine yol açarken, bilim dünyasında da zelzelelerin nedenine dair tartışmalar devam ediyor. Uzmanlar, sarsıntıların aktif faylar mı yoksa bölgedeki volkanik hareketlilikten mi kaynaklandığını belirlemeye çalışıyor.
Bilim Akademisi Üyesi, Jeoloji Yüksek Mühendisi Prof. Dr. Okan Tüysüz Ege Bölgesi’nde yaşanan zelzele fırtınasının muhtemel nedenlerini kaleme aldı.
Ege’nin karmaşık jeolojik yapısı
Ege Bölgesi, karmaşık ve şimdi jeolojik gelişimini tamamlamamış bir yapıya sahip. Girit’in güneyindeki Helen dalma-batma zonu boyunca Akdeniz’in okyanusal tabanı, Anadolu ve Ege’nin altına dalıyor. Bu hareket, Ege’nin her yıl yaklaşık 3,5 santimetre genişlemesine yol açıyor. Sonuç olarak, bölgede doğu-batı taraflı faal faylar oluşuyor ve sık sık zelzeleler yaşanıyor.
Aynı vakitte, dalan levhanın erimesiyle oluşan magma, yüzeye gerçek yükselerek Ege Denizi’nde bir dizi volkan yaratıyor. Santorini ve Kolumbo üzere volkanlar bu sürecin bir modülü. Santorini, tarihte büyük patlamalar yaşamış bir volkanik ada. M.Ö. 1621’deki patlamanın atmosferi etkileyerek iklim değişikliğine yol açtığı ve Girit merkezli Minos kültürünün bu olay sonucunda büyük ziyan gördüğü biliniyor.
Bölgedeki büyük sarsıntılardan biri de 9 Temmuz 1956’da yaşanan Amorgos sarsıntısıydı. 7,7 ve 7,2 büyüklüğündeki iki sarsıntı 53 kişinin hayatını kaybetmesine yol açtı. Lakin uzmanlar, bu faya yakın gelecekte benzeri büyüklükte bir zelzelenin olmasını beklemiyor.
Santorini ve Kolumbo: Zelzeleler fay kaynaklı mı, volkanik mi?
Son günlerdeki zelzeleler, Santorini’nin yaklaşık 8 kilometre kuzeydoğusunda, deniz altındaki Kolumbo volkanı civarında ağırlaştı. Kolumbo, 3 kilometre çapında ve zirvesinde 1,5 kilometrelik bir krater bulunan etkin bir yanardağ. 1649-1650 yıllarında deniz düzeyine kadar yükselip akabinde tekrar sular altında kalmıştı.
Ege’deki bu sarsıntı fırtınası hem fay hareketliliğinin hem de volkanizmanın iç içe geçtiği bir bölgede yaşandığı için nedeni konusunda kesin bir sonuca varmak güç. Zelzele fırtınaları, çoklukla çok sayıda küçük ve orta büyüklükteki sarsıntının sistemsiz halde meydana gelmesiyle karakterize ediliyor. Bunlar kimi vakit yalnızca fay hareketleriyle, kimi vakit da magma hareketleri nedeniyle oluşabiliyor.
Olası senaryolar: Büyük sarsıntı ya da volkanik aktivite mümkün mü?
Yunanistan’daki bilim insanları, mevcut bilgilere nazaran zelzelelerin büyük ölçüde fay hareketlerinden kaynaklandığını, volkanın faaliyete geçme mümkünlüğünün epeyce düşük olduğunu belirtiyor.
Uzmanlara nazaran sarsıntı fırtınası birkaç hafta içinde sönümlenebilir. Fakat düşük bir olasılıkla da olsa, bu süreç büyük bir sarsıntıya yahut Kolumbo volkanının hareketlenmesine neden olabilir.
Türkiye kıyılarına yaklaşık 150 kilometre uzaklıkta yaşanan bu sismik hareketlilik, mümkün senaryolar nedeniyle hem bölge halkı hem de bilim insanları tarafından yakından takip ediliyor. Şu an için büyük bir tehdit olmasa da, en makûs senaryolara karşı hazırlıklı olmakta yarar var.