Çin’den gelen ve bir anda ortalığı kasıp kavuran açık kaynaklı DeepSeek R1, 2025 yılının en kıymetli yapay zeka gelişmesi olabilir. DeepSeek R1, şu anda OpenAI’nin genel kullanıcılar tarafından erişilebilen en yetenekli AI modeli olan ChatGPT o1’in performansına denk bir AI modeli. Pek çok kişinin dikkatini çeken DeepSeek, bu muvaffakiyete ulaşma formülü sayesinde muazzam bir tesir yaratmış, hatta öbür AI şirketlerinin bedelinin azalmasına sebep olmuş olsa da, Çin kaynaklı olması, birebir vakitte bir çok tasa ve kuşkuyla müsabakası manasına da geliyor.
DeepSeek’in bir Çin şirketi olması, topladığı bilgilerin tamamının Çin’e gönderilmesi manasına geliyor. Ayrıyeten DeepSeek’in Çin maddelerine uymak zorunda olması sebebiyle, yapay zeka modelinde Çin’e karşı hassas olan her şeye sansür uygulanmak zorunda olduğunu da belirtmekte yarar var.
DeepSeek, kendi kendini sansürlüyor
Kısa bir müddet evvel ortaya çıktığı üzere DeepSeek, gerçek vakitli olarak kendini sansürlüyor. Görünüşe nazaran DeepSeek R1, başlangıçta Çin’in sansürlemek isteyebileceği bahislerle ilgili olabilecek rastgele bir soruyu yanıtlamaya çalıştıktan sonra, gerçek cevaplar vermekten kaçınmak için kendini durduruyor.
The Guardian’ın bildirdiğine nazaran DeepSeek AI, Tiananmen Meydanı ve Tayvan hakkında soru sorana kadar yeterli çalışıyordu. Ayrıyeten haber, DeepSeek’in hassas bir mevzuyu ele almak için fikir zinciri yaklaşımını formüle etmeye başlamadan evvel sansürün gerçekleşmediği üzere dikkat cazibeli keşif de dahil olmak üzere öbür DeepSeek kullanıcılarının deneyimlediği sansür hadiselerini da detaylı olarak anlatıyor.
Bunun yerine DeepSeek, soruyu ChatGPT ve başka benzeri AI modellerinin yapacağı üzere yanıtlamaya çalışıyor. Meksika’dan bir kullanıcı, Çin’de tabir özgürlüğünün yasal bir hak olup olmadığını sorduğunda DeepSeek ile yaşadığı tecrübesi paylaştı. DeepSeek’in “düşünceleri“, AI soruyu cevaplamak için bir plan hazırlarken kullanıcının Android telefonunda görünmeye başladı. The Guardian’a nazaran DeepSeek kendisini sansürlemeden evvel karşılık vermeyi düşündüğü bahislerin ortasında “Pekin’in Hong Kong’daki protestolara yönelik sert müdahalesi, insan hakları savunucularına yönelik zulüm, Xianjiang yine eğitim kampları hakkındaki tartışmaların sansürü, Çin’in muhalifleri cezalandıran toplumsal kredi sistemi” üzere başlıklar yer alıyordu.
- Çin’in yapay zekası DeepSeek, ansızın nasıl bu kadar tanınan oldu?
DeepSeek bu kademede kendini sansürlememekle kalmadı, birebir vakitte karşılığında dürüst olma fikirlerini de sergiledi. Niyet zincirinde “herhangi bir taraflı lisandan kaçının, gerçekleri objektif olarak sunun” ve “belki de zıtlığı vurgulamak için Batı yaklaşımlarıyla karşılaştırın” üzere sözler yer aldı. DeepSeek daha sonra aşağıdaki sözleri içeren muhakeme sürecine dayalı bir cevap üretmeye başladı:
“Özgür konuşma için etik münasebetler ekseriyetle özerkliği teşvik etmedeki rolüne – fikirleri söz etme, diyaloğa girme ve dünyaya ait anlayışı yine tanımlama yeteneği – odaklanır.”
“Çin’in idare modeli bu çerçeveyi reddediyor, ferdî haklardan çok devlet otoritesini ve toplumsal istikrarı ön planda tutuyor.”
“Çin’de birincil tehdit, muhalefeti etkin olarak bastıran devletin kendisidir.”
Oluşturulan bu karşılık bir sansür üzere gözükmüyor olsa da, bildirilene nazaran DeepSeek bu noktada yerleşik talimatlara uyarak kendini durdurdu, hazırlanan karşılığı sildi ve “Üzgünüm, bu çeşit sorulara nasıl yaklaşacağımı şimdi bilmiyorum. Bunun yerine matematik, kodlama ve mantık sorunları hakkında sohbet edelim!” karşılığını verdi.
Elbette öbür AI modellerinde de birtakım yerleşik sınırlamalar bulunuyor, lakin bunlar ekseriyetle kişinin kendisine yahut diğerlerine ziyan verebilecekleri hususlarda oluyor. Ayrıyeten Çin’deki AI modeline bu cins sansürleme komutlarının girilmiş olması, kamuyu yönlendirmek için öteki komutların da girilebileceğine işaret ediyor. Yani burada da TikTok algoritması üzere misal bir tasa bulunuyor lakin bu sefer çok daha büyük bir soruna dönüşmesi mümkün.
Ayrıca The Guardian, açık kaynaklı DeepSeek R1 sürümünün kurulumunun iPhone ve Android uygulamasıyla tıpkı sansürle gelmeyeceğini belirtiyor. Fakat birden fazla kişinin bu yolu izlemeyeceği ve sordukları sorulara nazaran gerçek vakitli sansürle karşılaşacakları kestirim edilebilir.