Depremi birkaç gün evvel varsayım ettiği ileri sürülen Hollandalı Frank Hoogerbeets tartışmaların odağında. Hatta pek çok haber sitesinde bir sefer daha ‘deprem kahini’ yakıştırmaları yapıldı.
Bu yakıştırmaların nedeni kendisini araştırmacı ve gezegen geometrisi uzmanı olarak tanıtan Hoogerbeets’ın 3 Şubat’ta attığı tweette “Er ya da geç bu bölgede (Türkiye’nin Güney-Orta bölgesi, Ürdün, Suriye, Lübnan) 7,5 büyüklüğünde bir sarsıntı olacak” diye yazmış olması.
Atılan bu tweet sonrası Hoogerbeets’in zelzelesi iddia ettiği yorumları yapıldı. O denli ki pek sitede biyografisi yayınlandı.
Hoogerbeets, kendisini “sismik aktivite ile ilgili gök cisimleri ortasındaki geometriyi izlemek için” bir araştırma enstitüsü olarak tanımlayan Solar System Geometry Survey‘de araştırmacı olduğunu söylüyor. YouTube kanalındaki binlerce takipçisi ve sistemli olarak güncellenen web sitesiyle Frank Hoogerbeets gerçek bir sismolog olduğu izlenimini veriyor.
Ancak sismolog, jeolog değil. Rastgele bir akademik unvanı da yok.
Bilim beşerlerine nazaran Hoogerbeets’in kullandığını söylediği usulün de bu bilim kısımlarıyla ilgisi yok. O da aslında kendisini sarsıntı heveslisi olarak tanımlıyor.
Hoogerbeets, 11 yahut 12 Aralık 2015’te “dünyayı değiştirecek büyüklükte” bir zelzele olacağını varsayım ettiği bir kıyamet görüntüsünü Mars ve Uranüs’e dayandırmıştı. Yaklaşık 3 yıl sonra; 21-25 Aralık 2018‘de yaklaşık 8 şiddetinde zelzele olacağı savunmuştu. Bu öngörüleri tutmayınca toplumsal medyada alay konusu olmuştu.
O periyot de Avustralyalı bilim insanı Bryan Gaensler, Hoogerbeets’in teorisinin hiçbir pahası olmadığını söylemişti.
Hoogerbeets‘in ismi neden sarsıntı kahinine çıktı? Yani hakikaten Türkiye’deki sarsıntısı bildi mi?
Aslında nedeni üstteki örneklerden de görüldüğü üzere açık. Hoogerbeets ve onun gibiler çok fazla kestirimde bulunuyor. Onlarca yanlış iddia kimsenin dikkatini çekmiyor. Lakin yanlışsız üzere görünen bir iddia olunca çok süratli bir biçimde yayılıyor.
Independent‘ın haberine nazaran Hoogerbeets ve tutmayan iddiaları daha evvel farklı ülkelerde de gündeme gelmişti.
San Diego’daki California Üniversitesi‘nde ders veren jeofizik profesörü Duncan Agnew 2017 yılında yaptığı bir açıklamada Hoogerbeets’in iddialarının ekseriyetle çok belgisiz olduğunu söylüyor:
“Tahmin olarak lisana getirdiği sarsıntı müddetleri, bir ayın yaklaşık yarısını kaplıyor. Lisana getirdiği mümkün zelzelelerin şiddeti 6’ya kadar iniyor. Çabucak çabucak her gün bir yerde bunlardan bir tane oluyor”
Agnew ve meslektaşlarına nazaran Hoogerbeets‘in zelzele iddialarının gerçek çıktığını söyleyebilmesi için evvel kullandığı metodunu kanıtlaması gerekiyor.
Agnew, şöyle devam ediyor: Metodunun bir mana tabir ettiğini kanıtlamak için, varsayımda bulunduğu vakit aralıklarında öbür vakitlerden daha fazla sarsıntı olduğunu göstermesi gerek.
Bu mevzuya ait Evrim Ağacı‘nda daha evvel “Dyson Lin Üzere Şahıslar, Zelzeleleri Nasıl Evvelce İddia Edebiliyorlar?” başlıklı bir makale yer almıştı. Evrim Ağacı müellifi Samet Atdağ‘a nazaran bu şekil durumlarda tuttuğu sanılan birkaç kestirim, kelam konusu bireye ün getiriyor. Atdağ, yaşanan durumu algıda seçiciliğe bağlıyor:
“Örneğin Keskin Nişancı Safsatası isimli bir safsataya düşenler, çok sayıda bilgi içinden benzeri olanlara odaklanıp, farklı olanları görmezden geliyorlar. Lin de çok sayıda varsayımda bulunup, yalnızca tutanlar toplumsal medyanın geri bildirim döngüleri sayesinde tanınan edildikçe, güya “gerçekten de isabetli varsayımları varmış gibi” algılanıyor.
Dyson Lin’in “doğru kestirim ve zafer” ilan ettiği varsayımlarında yaptığı ise Cımbızlama Safsatası. Yani yalnızca ilgi cazip olan iddialara odaklanıp, tutmayanları görmezden gelmek… Hatta yakından takip edenler, kusurlu varsayımlarını geriye dönük olarak sildiğini ve durmaksızın yeni iddialarla rastgele tutturma mümkünlüğünü arttırdığını vurguluyorlar”
Tamamen tesadüf
Son olay yani Hoogerbeets’in Kahramanmaraş zelzelesini bildiği yorumları Newsweek’in de dikkatini çekmiş.
Newsweek haberinde ABD Jeoloji Araştırma Merkezi‘nin bir sarsıntının saatini ve tarihini kestirim etmenin hiçbir yolu olmadığını söylüyor.
Depremler varsayım edilemez
USGS Zelzele Tehlikeleri Programı koordinatör yardımcısı William Barnhart “Depremler varsayım edilebilir bir fenomen değildir. Hiç kimse bir sarsıntının yerini, büyüklüğünü ve zamanlamasını yanlışsız bir formda kestirim edemez” diyor.
Hoogerbeets’in iddialarının tesadüfen büyük bir zelzele dizisinden evvel geldiğini belirten Barnhart, bölgenin sarsıntı konusunda bilinen, sismik olarak etkin bir bölge olduğunu söyledi ve şöyle devam etti: Zelzelelerin gezegensel hizalanmalara yahut başka güneş sistemi fenomenlerine karşılık olarak meydana geldiği teklifinin şu anda kabul edilen hiçbir bilimsel kıymeti yok.
