Tarım Yasası’nın 13. unsurunda yapılan değişiklik kapsamında Tarım ve Orman Bakanlığı’nın hazırladığı “Sözleşmeli Üretimin Adap ve Temelleri Hakkında Yönetmelik “ 15 Eylül 2023 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi.
Ekonomim’den Ali Ekber Yıldırım’ın köşesinde aktardığına nazaran, kontratlı üretimin geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması emeliyle yürürlüğe konulan yönetmelik, ziraî üretim kontratlarında yer alan tarafların haklarının korunması ve sorumluluklarının belirlenmesi için mukavelenin taraflarında aranacak vasıflar, mukaveleye bahis eserin teslim ve tesellüm şartları, fiyat ve ölçüdeki değişim oranları, birebir ve nakdi avansın sonları ve kapsamı ile ziraî üretim kontratına ait öbür kararları kapsıyor.
İHTİYAÇ HALİNDE BAKANLIK KONTRATLI ÜRETİM YAPTIRACAK
Sözleşmeli Üretim Yönetmeliği’nin 5. hususuna nazaran Tarım ve Orman Bakanlığı gereksinim halinde kontratlı üretim yaptırabilecek. Unsurda şöyle deniliyor: “ Kontratlı üretimde irade serbestisi temeldir. Lakin salgın hastalıklar, tarım eserleri ticaretinde yaşanan gelişmeler karşısında arz güvenliğinin sağlanması, ziraî üretimin iç yahut dış talebe uygun olarak ayarlanması yahut bitki ve hayvan sıhhatinin korunması maksadıyla, gereksinim halinde Bakanlıkça belirlenen eser yahut eser kümeleri kontratlı olarak üretilir.”
TARIMSAL ÜRETİM KONTRATI NASIL DÜZENLENECEK?
Sözleşmeli Üretim Yönetmeliği’nin 8. hususunda ziraî üretim mukavelesinin nasıl düzenleneceğine yer veriliyor. Buna nazaran, ziraî üretim kontratı en az 12 punto büyüklüğünde, anlaşılabilir bir lisanda, açık, sade ve okunabilir biçimde 3 nüsha olarak düzenlenecek. Kontratın inançlı elektronik imza yahut el yazısıyla imzalanmış olması mecburî olacak.
Sözleşmelerin; bitkisel üretimde; tek yıllık bitkilerde ekim yahut dikimden evvel, çok yıllık bitkilerde eserin kendine mahsus üretim dönemi başlangıcından evvel imzalanacak.
Hayvansal üretimde; çiğ sütte eserin tesliminden evvel, besicilik, kanatlı yetiştiriciliği ve arı eserleri üretiminde üretim devri başlangıcından evvel imzalanacak.
Su eserleri yetiştiriciliğinde kullanılacak yumurta, yavru ya da büyütme maksadıyla kullanılan canlı malzemelerin mukavelede istenilen yüke ulaşmasından en az 3 ay evvel, imzalanması temeldir. Bakanlık, eser yahut eser kümeleri özelinde mukavele imza devirlerini ayrıyeten yayımlayabilir.
ÖZEL KARARLARA YER VERİLEBİLİR
Sözleşmelerde; taraflara, esere, üretim yerine, üretim ölçüsüne, üretim usul ve şartlarına, eserin teslimine, fiyatına, fiyat belirleme ve güncelleme yollarına, birebir ve nakdi avansa, zorlayıcı sebeplerin tespiti ve uygulanmasına ait bilgiler ile taraflarca belirlenecek özel kararlara yer verilir.
Üretici, alıcı tarafından talep edilmesi halinde, bir evvelki üretim devrinde hangi eseri ürettiği ile ekim nöbetine ve su kısıtına nazaran müteakip yıllarda tıpkı üretim yerinde hangi eserleri üretmesi gerektiğine ait belgeyi il/ilçe müdürlüğünden temin ederek mukavele imzalanmadan evvel alıcıya teslim eder.
SÖZLEŞMELİ HAYVANCILIK İÇİN ÖZEL HÜKÜMLER
Sözleşmeli Üretim Yönetmeliği’ne nazaran, kuruluşuna Tarım ve Orman Bakanlığı’nca müsaade verilen, merkez birliği seviyesinde örgütlenmesini tamamlamış ve merkez birliğine üye olan, hayvancılık faaliyeti yürüten ziraî gayeli örgütler, yetki aldığı üreticisi ismine kontratlı hayvansal üretime ait iş ve süreçleri yürütebilir.
Sözleşmeli besicilikte; kontrat konusu kasaplık hayvan yahut koyun/keçi ile sığır karkasını kapsar, mukavele mühleti 4 aydan az, 2 yıldan fazla olamaz.
Sözleşmeli kanatlı hayvancılık ve arı eserleri üretiminde; kontrat mühleti taraflarca belirlenecek.
Sözleşmeli yolda çiğ süt alım satımında; mukavele müddeti 6 aydan az, bir yıldan fazla olamaz.
Et ve Süt Kurumu’nun ( ESK) taraf olduğu kontratlarda mukavele müddeti ESK tarafından belirlenecek.
Sözleşmeli su eserleri yetiştiriciliğinde üretici, Bakanlıktan onaylı su eserleri yetiştiricilik evrakına sahip olmak zorunda. Kontrata husus eser, yetiştiricilik dokümanına sahip olunan üretim tesisinde yetiştirilmek zorundadır. Üretici, bakanlıktan onaylı yetiştiricilik evrakında yer alan tiplerde ve toplam proje kapasitesi kadar kontratlı üretim gerçekleştirebilir.
SÖZLEŞMEDEN CAYMA VE KONTRATIN FESHİ
Yönetmeliğe nazaran, rastgele bir sebep belirtmeksizin, taraflar mukaveleyi karşılıklı uzlaşı ile feshedebilirler. Feshedilen mukaveleler taraflarca 15 iş günü içerisinde tarım ve orman il/ilçe müdürlüğüne bildirilecek.
Tarımsal üretim kontratlarında belirtilen zorlayıcı sebepler haricinde kontrat kapsamında üretilen eserin alımından yahut satımından vazgeçen üretici ya da alıcılar için mukavelede ceza şartı belirlenecek. Ceza şartı, alımından ya da satımından kaçınılan eser ölçüsünün kontrattaki bedelinin yüzde 20’sinden az ve yüzde 50’sinden fazla olamaz. Et ve Süt Kurumu’nun taraf olduğu mukavelelerde üretici için ceza şartı bu fıkrada yer alan alt huduttan daha az olarak belirlenebilir yahut ceza şartına yer verilmeyebilir.
ARABULUCU DEVREYE GİRECEK
Yönetmeliğin 13. unsuruna nazaran: “Tarımsal üretim mukavelesinden doğan davalarda arabulucuya başvurulmuş olması dava koşuludur. Ziraî üretim kontratından doğan hukuk uyuşmazlıklarının arabuluculuk yoluyla çözümlenmesine ait dava koşulu olarak arabuluculuk süreci 1/9/2023 tarihli ve 32296 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Ziraî Üretim Mukavelesinden Doğan Hukuk Uyuşmazlıklarına Ait Arabuluculuk Yönetmeliği kararlarına nazaran yürütülür” deniliyor.
