Kahramanmaraş merkezli 7.7 ve 7.6 büyüklüğündeki 10 vilayette yıkıma neden olan zelzelelerin akabinde TMMOB Jeofizik Mühendisleri Odası bugün, Mimarlar Odası’nın İstanbul Büyükkent Şubesi’nde basın toplantısı düzenledi. Toplantıya Jeofizik Mühendisleri Odası Genel Lideri Şevket Demirbaş, Jeofizik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi İdare Şurası Lideri Burak Çatlıoğlu, sarsıntı bilimci Prof. Dr. Övgün Ahmet Ercan, Prof. Dr. Bülent Kaypak ve Prof. Dr. Mehmet Emin Candansayar konuşmacı olarak katıldı.
Toplantıda birinci kelam alan Prof. Dr. Övgün Ahmet Ercan, incelemeler için salı günü Hatay’a gideceğini söyledi. Ercan, şöyle konuştu:
“Aslında 1950’den başlamak üzere ülkede ‘hürriyet’ geldi. Herkes istediğini yapabilir. İsteyen hilafeti dahi getirebilir üzere adımlar atıldı. Köyden kente gerçek bir göç başladı. 1950 yılında köylü oranı yüzde 70, kentli oranı yüzde 30’du. Şu anda köylü oranı yüzde 9, kentli oranı yüzde 93. Türkiye tarım yapamıyor, hayvancılık yapamıyor. Natürel köyden çaresiz olarak kente gelen şahıslar, büyük kentlerin çeperlerinde gecekondularını yaptılar. Daha sonra her seçim devrinde gelen imar aflarıyla bir katlı gecekondu evvel 2, sonra 3, sonra 4, sonra 5 katlı yapılara dönüştü. Bunların hiçbiri mühendislik yapısı değil. Münasebetiyle bütün bu yapılaşmanın, yıkımların sorumlusu, yalnız bugünkü idare değil, 1950 yılından beri gelen idarelerdir. Zira hepsinin tavrı birebir oldu. 2007 yılında, hani ‘Türkiye’de belediyeler hiçbir şey yapmadı’ kelamı asla gerçek değil. Bilhassa İstanbul Belediyesi’nde, İstanbul’un 1/5000’lik yer yapısı haritası yoktu, bunlar yapıldı. İstanbul’un jeofizik davranış haritası yoktu, bunlar yapıldı. İstanbul’da incelikli çalışmalar yapıldı. Yani İngilizcesiyle Microsonation çalışmaları yapıldı. İncelikli çalışmalarla aşağı üst 250 metreye 250 metre bütün İstanbul’u biliyoruz. Yeniden İstanbul bitirilmemiş olsa da semt semt yapı nitelikleri belirlendi.
“İSTANBUL, SARSINTIYA PARA OLMADIĞI İÇİN HAZIRLANAMADI”
Kentsel dönüşüm konusunda yapılacaklar tasarlandı lakin buradaki problemlerden bir tanesi para yoktu. Sayın (Ekrem) İmamoğlu’nun söylediği üzere ‘Kentsel dönüşüm yapabilmem için 25 milyar dolar gerekir’ dedi. Bu olmadığı için nitekim kentsel dönüşüm, bizim anladığımız manada yapılmadı. Bunun yerine yapısal dönüşüm yapılmaya başladı. Yapısal dönüşümleri de fakat varlıklı kimseler yapabiliyordu zira müteahhitler fark istiyordu. İstanbul, zelzeleye hazırlanamadı. Yani para olmadığı için hazırlanamadı. Zelzelenin ana kahrı, şayet bir ülke fakirse ve eğitim olarak gelişmişlik seviyesi geriyse o, zelzele vefatlarına çok yakın demektir. Pekala, bugünkü şartlarda ne yapmamız gerekir ki tekrar Kahramanmaraş, Hatay, Adıyaman, Gaziantep, Malatya, Osmaniye olaylarını yaşamayalım? Artık Zelzele Yönetmeliği her ne kadar Jeofizik Mühendisleri Odası’nı tam tatmin etmese de yapı kontrol kuruluşları oluşturuldu. Bu çok olumlu bir olaydı ancak yapılar denetlendi baştan, 2007’den sonra sulandı. Sulanmasının nedeni, yapı kontrol kuruluşların seçimini ve parasını yapıyı yapan, üstlenen kişi veriyordu. 2019 yılında bu sefer tombalayla yapı kontrol kuruluşları seçilmeye başlandı, lakin tekrar sorun çözülemedi. Zira zelzelede yıkılan yapıların yüzde 20’si yerden gelen meselelerle, yüzde 80’i ise yapısal problemlerden kaynaklanır. Bu görülemedi.
“DEPREM TAKDİRİ İLAHİ DEĞİLDİR”
Ben 53 yıldır o sarsıntıdan o zelzeleye gidiyorum. Daima olarak söylenen ‘Deprem takdiri ilahidir, hayat yazgıdır’. Hayır, o denli değildir. Münasebetiyle Japonya ve Amerika’daki hoş örnekleri biz Türkiye’de yapabiliriz. Artık kâfi yani. Artık kâfi. Sonra meslek çıkarları için de ‘bu bir pastadır’ olayını bırakalım artık. Şu anda işin en farklı taraflarından bir tanesi, kasap kasaplığını yapıyor, bakkal bakkallığını yapıyor lakin yetmiyor, kasap inşaat da yapıyor. Bu olabilir mi? Biz Jeofizik Mühendisleri Odası olarak yapıların yalnızca inşaat mühendisleri ve mimarlar tarafından yapılmasını destekliyoruz. Artık bu olayın burada bitmesi gerekiyor. Uzman inşaat mühendisleri tarafından yapılması gerekiyor yapıların. Ülkemiz birinci derece bir sarsıntı ülkesi lakin şunu biliyor musunuz? Ben İstanbul Teknik Üniversitesi’nden emekli öğretim üyesiyim. Teknik Üniversite dahil inşaat mühendisliği diploması alan hiçbir kişi, sarsıntı dersi, yani sismoloji almıyor, hiç okumuyor. Zelzele ülkesinde, inşaat mühendislerinin zelzelenin yapılarıyla münasebeti konusunda sismoloji dersi almıyor, mimarlık da o denli. Akıl alır üzere bir olay değil. Ne büyük bir eksikliktir.
