Orta Vadeli Program’ın (OVP) çalışma hayatında öngördüğü değişiklikler ve sonrasında Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz’ın açıklamaları, ‘kıdem tazminatı kalkıyor mu’ kaygılarına yol açtı.
OVP metninde, Otomatik İştirak Sistemi’nin (OKS) ‘ikinci basamak emeklilik sistemine’ dönüşeceği ve bu kapsamda Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES) kurulacağı söz edilmişti.
2024’ün son çeyreğinde hayata geçmesi beklenen bu sistem ile kıdem tazminatının da tekrar düzenlenmesi bekleniyor.
Bu sistem hayata geçerse de, çalışan artık kıdem tazminatını işten ayrılırken toplu olarak değil, emeklilik devrinde aylık ödeme halinde alacak.
Ancak şöyle bir tehlike var: Mevcut emekli aylığının yanında alınacak bu fiyat, ikinci bir emekli maaşı üzere lanse edilip çalışanın lehine bir durum üzere gösterilse de hem personelin kıdem tazminatı ile hak ettiği toplu para imkânı elinden alınmış olacak hem de patronun ödemesi beklenen düşük oranlı prim nedeniyle çalışanın eline düşük bir sayı geçecek.
EMEKLİ AYLIKLARINDA YENİ TEHLİKE
İşçi mevcut durumda, brüt fiyatının yüzde 8,33’ünü kıdem tazminatı olarak alıyor. Yeni sisteme ait şimdi bir taslak metin vb. yok lakin evvelki yıllarda da bahsedilen sözler, personelin TES’te yüzde 5,33’ü kıdem tazminatı, yüzde 3’ü patron katkısı olmak üzere toplamda yüzde 8,33’lük hakka sahip olacağı yönünde… Bu yüzde 3’lük patron katkısının da kişisel fon hesabında toplanacağı söyleniyor.
Sozcu.com.tr’ye konuşan Kocaeli Üniversitesi Çalışma İktisadı ve Endüstriyel Bağlar Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Aziz Çelik, “İşveren hem kıdem tazminatı ödeyip hem ek bir katkı sunmayacaktır. Kıdem tazminatı yerine kişisel emeklilik sistemine katkıda bulunmuş olacak. Bu para da emeklilikte ödenecek. Lakin primin yüzde 3-4 ile hudutlu olması bekleniyor. Bu yüzden de emeklilik devrinde ödenecek fiyat çok cüzi bir sayı olacaktır” değerlendirmesinde bulundu.
“Şu an yüzde 20 prim ödeniyor ve 7 bin 500 TL’lik en düşük emekli aylığı bile Hazine dayanağı ile tamamlanıyor” diyen Çelik, “Yüzde 3-4 primle sağlanacak ikinci bir emeklilik aylığı 1000 TL civarında olur. Bu da şu anki aylıkların dörtte birini bulmayan bir komik bir tutar” dedi.
Prof. Dr. Çelik şöyle devam etti:
“Yani hem kıdem tazminatı ortadan kalkmış olacak hem de ‘ikinci emeklilik de var’ denilerek mevcut emekli aylıklarına yapılan güzelleştirmenin sonlu kalması riski var. Düzenlemenin son hali duyurulduğunda net bir biçimde göreceğiz.”
‘OVP’DEKİ ESNEK ÇALIŞMA MAKSADI DE KIDEM İÇİN TEHLİKE’
OVP’de yer alan esnek çalışma modellerinin yaygınlaştırılması gayesi de kıdem tazminatı konusundaki kaygıları artıran bir başka konu oldu.
OVP metninde istihdam konusunda izlenecek siyasetler ve alınacak önlemlere ait şöyle denilmişti:
“Gençlerin işgücü piyasasına geçişlerini kolaylaştırmak gayesiyle staj, yarı vakitli ve esnek çalışma modelleri yaygınlaştırılacak, meslek farkındalıklarını artıracak eğitim, program ve faaliyetlere tartı verilecektir.”
Geçici periyodik çalışma, uzaktan çalışma üzere çeşitlerle desteklenen esnek çalışma modelinin kıdem tazminatı için tehlikesine dikkat çeken Prof. Dr. Çelik, “Esnekliği artırılması ve yaygınlaştırılması demek kıdem tazminatı hakkına daha az sayıda emekçinin erişmesi manasına geliyor. Zira süreksiz müddetli çalışan personellerin kıdem tazminatı hakkı bulunmuyor” değerlendirmesinde bulundu.
‘TOPLU PARA VERMEYEN PATRON DAHA KOLAY İŞTEN ÇIKARABİLİR’
Konuyla ilgili bir öteki telaş de yeni uygulama ile patronun daha kolay işten çıkarmaya gidebileceğine yönelik…
Ülke genelinde yaygın bir personel sendikasının toplumsal güvenlik uzmanı, sozcu.com.tr’ye yaptığı değerlendirmede, “Yeni düzenleme ile patronun personel ismine kişisel emeklilik şirketlerine prim yatıracağı söz ediliyor. Bu para olağanda kıdem tazminatı olarak birikiyordu. Personele toplu bir para ödemek durumunda kalmayan patronun daha kolay işten çıkarmaya gideceğini düşünüyorum” tabirlerine yer verdi.
SON OVP’DE NE DENİLMİŞTİ?
2023-2025 periyodunu kapsayan ve işsizlik, enflasyon, ulusal gelir ve büyüme üzere temel ekonomik bilgilere ait öngörülerin yer aldığı son OVP’de tüm bu tartışmaların fitilini ateşleyen söz, Siyaset ve Önlemler kısmındaki şu unsurlar oldu:
“Ülkemizde sigortalılık oranının ve iştirakçi sayısının kâfi seviyeye ulaşması, sigortacılık ve özel emeklilik dalının derinleşmesi ve tabana yayılması gayesiyle kişisel sigorta ve özel emeklilik branşlarında eser çeşitliliğinin artmasını destekleyen uygulamalar geliştirilecektir.
23. Otomatik iştirak sistemi öteki emeklilik sistemleri ile birlikte bütüncül bir formda kıymetlendirilerek çalışanlar için uzun periyotlu ve tamamlayıcı bir tasarruf ve özel emeklilik sistemine dönüştürülecektir.”
Yani aslında direkt kıdem tazminatı konusuna değinilmese de OVP’de bahsedilen tamamlayıcı emeklilik sistemi ile kıdem tazminatı teması da iktidar kanadınca reddedilmedi. Bu da ‘kıdem tazminatı kalkıyor’ kaygısını derinleştirmiş oldu.
CEVDET YILMAZ: FONA DEVRETME GÜNDEME GELECEK
Cumhurbaşkanı Lideri Yılmaz’ın mevzuyla ilgili açıklamaları da bu kaygıyı destekledi.
Konuyla ilgili sorulan bir soru üzerine Yılmaz, “Kıdem tazminatında maalesef çok önemli sorunlar var. Ödenmeme sorunları var, oluşturduğu bir belirsizlik var” dedi ve şöyle devam etti:
“Bir devir bir fon oluşturup bununla bu sorunu çözme üzere bir yaklaşım vardı. Hasebiyle bunlar önümüzdeki devirde tekrar Türkiye’nin gündemde olan mevzuları olacak.
TÜRK-İŞ: HUZURU BOZDU
Öte yandan Türk-İş, son günlerde gündemde yer alan bu hususa ait rahatsızlığını dün yayımladığı yazılı metin ile tabir etmişti.
Türk-İş İdare Şurası ismine yapılan açıklamada, Orta Vadeli Programın (OVP) Fiyat İstikrarı ve Finansal İstikrar kısmında öncelikli ıslahat alanı olarak düzenlenmek istenen “İkinci Basamak Emeklilik Sistemi”nin çalışanlarda kıymetli bir kaygı ve rahatsızlığa yol açtığı belirtildi ve şöyle denildi:
“TÜRK-İŞ, kıdem tazminatı hakkının aşındırılması, biçim değiştirmesi, emekliliğin bir kesimi haline getirilmesini değil, korunması ve geliştirilmesi gerektiğini savunmaktadır. Bu haktan yararlanamayan emekçilerin kapsama alınması amaçlanıyorsa bu mevzuda katkı vermeye hazır olduğumuz her vakit söz edilmiştir.
OVP’de bu türlü bir düzenleme teklifinin gündeme gelmesi ve tartışılması çalışma hayatının huzurunu bozmuştur. Getirilmek istenen emeklilik sistemiyle amaçlanan emeklilerin gelir kaybını telafi edecek ve çalışma devrindeki ömür standartlarını müdafaayı sağlayacak bir yapının oluşturulması değil, iktisadın kaynak muhtaçlığının karşılanmasıdır.”
