İlk olarak 2006 yılında bilimsel bir makaleyle gündeme gelen Hataylı Ulaş ailesi, sahip oldukları sıra dışı özellikleri sayesinde her geçen gün daha da çok kişi tarafından biliniyor, şöhretleri Türkiye sonlarını aşmış durumda. O denli ki çocukları iki yerine dört ayak üzerinde yürüyen Ulaş ailesi İngiltere, Avustralya ve ABD basınında tekrar tartışma konusu oldu.
18 çocuklu ailenin 4’ü kız 2’si erkek olmak üzere 6’sı dört ayak üzerinde yürümeleriyle tanınıyor. Tam 17 yıl evvel İngiltere merkezli yayın kuruluşu BBC’de yayınlanan ‘Dört Ayak Üzerinde Yürüyen Aile’ dokümanında yer alan aile için ‘insan ve maymun ortasındaki kayıp halka’ yorumu yapıldı. Lakin bu tarif, başta İngiliz nöropsikolog Nicholas Humphrey olmak üzere pek çok kişiyi kızdırdı. Vakit içinde aileyi keşfeden ve onlar hakkında ayrıntılı araştırmalar yapmaya karar veren İngiliz nöropsikolog Humphrey ve öteki uzmanlara nazaran aile ‘ayı yürümesi’ olarak bilinen, anne-babanın yakın akraba olduğu çocuklarda görülebilecek genetik bir bozukluğa sahip olduğu düşünülüyor.
BİLİM DÜNYASINDA FARKLI GÖRÜŞLER VAR
Ulaş ailesi ve gibisi durumda olabilecek başka genetik bozukluğa sahip kimseler için bilim dünyasında farklı teorilerle karşılaşmak mümkün.
Uzmanlar, çocukların 9’uncu aydan sonra ayakta durmaya teşvik edilmemesinin tıpkı Ulaş ailesinin üyeleri üzere durumlara yol açabileceğini savunuyor lakin bu teoriye karşı duranların sayısı da mevcut.
Milliyet gazetesinden Gonca Kocabaş’a konuşan Moleküler Biyoloji ve Genetik Uzmanı Prof. Dr. Korkut Ulucan, Ulaş ailesinin bilim dünyasında, bilhassa evrimsel gelişim ile ilgili spekülasyonlara neden olduğunu söyleyerek şunları söyledi:
“Sadece Ulaş ailesi değil, yeniden ülkemizde birebir durumdan muzdarip olan öbür aileler de bilim dünyasında birebir heyecanı yarattı. Hatta 2006’da BBC Two kanalı ‘Tersine Evrim’ diyerek bu mevzuyu bir belgeselde ele almıştı. Ulaş ailesi ile haber yapılan ve ayrıntılı genetik araştırmalara neden olan bu olay ‘4 ayak üzerinde yürüme’ olarak da haberlerde kendine yer bulmuştu.”
‘KOLAY AÇIKLANABİLECEK BİR DURUM DEĞİL’
Ulaş ailesinin durumunun çok kolay açıklanacak bir durum olmadığına değinen Prof. Dr. Korkut Ulucan, “Ünlü bilim insanımız Üner Tan, bu durumu ‘Üner Tan Sendromu’ olarak belirlemiş ve tıp literatür dünyasına sokmuştur. Birinci başlarda Ulaş ailesi sahiden bu sendromu mu taşıyordu yoksa öteki bir sendrom yahut genetik anomali mi olduğu ile ilgili tartışmalar da yaşandı. Durumun gözlemlendiği diğer ailelerin de ortaya çıkması ve bu ailelerde gerçekleştirilen genetik çalışmalar ile Üner Tan Sendromu’nun alt tiplerinin oluşması sağlandı” diyerek şunları ekledi:
“Bu durumu açıklaması hâlâ güç. Genetik olarak hayli heterojen bir durum. Bu durumda da anomalinin biyolojik alt yapısının anlamlanması kolay değil. Bu ailenin birtakım fertlerinin iki ayak üzerinde durabilmesi, yalnızca yürüme esnasında avuç içlerini de yere koyarak yürüyebilmesi, kimilerinin da iki ayak üzerine dik bir formda duramaması akla gelişim esnasında beyin ve bilhassa beyincik gelişimindeki sıkıntılara işaret ediyor. Ailelerdeki bu durumun tıbbi açıklamasında tıpkı Üner Tan Sendromu hastalarında görülen ‘serebellar ataksi’ ile açıklanması da bu sendromun bir beyin gelişim sorunu olduğunu gösteriyor.”
Çukurova Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Türkiye Bilimler Akademisi üyesi Prof. Dr. Üner Tan, Ulaş ailesini birinci gündeme getiren kişiydi. Tan, bu sendromun üç kıymetli belirtisi olduğunu lisana getiriyordu: “Bunlardan birincisi cetlerimiz üzere iki el iki ayak üzerinde gergin bacaklarla yürüme. İkincisi primitif konuşma (konuşma gelişiminin başlangıcı), üçüncüsü de primitif zekâ (zekâ gelişiminin başlangıcı). Bir sendromun, sendrom olması için bir kere görmek kâfi değil. Birçok yerde bulunması gerekir. Ben şimdiye kadar 7 aile buldum.” Tan’a nazaran yavaş yavaş ortaya çıkan sendromun birinci nedeni genetik ve akraba evliliği yapan ailelerde görülüyor. İkinci nedeninin çevresel faktörler, üçüncüsü de beslenme yetersizliği ve vitamin eksikliği.
AİLENİN TÜM BİREYLERİNDE YOK
Sendromların birçok biyolojik olayı etkileyen genetik düzensizlikler nedeniyle oluştuğunu lisana getiren Prof. Dr. Korkut Ulucan, “Tek bir yeniden bağlı oluşmaz. Ulaş ailesi üzere Üner Tan Sendromu olan ailelerde yapılan genetik çalışmalarda birtakım kromozom bölgelerinin sendrom ile bağlantısı olabileceği tarafında sonuçlar ortaya koymuştur” açıklamasında bulundu. Bu kromozom bölgelerinde bulunan genlerde de sendromun oluşmasında aday gen olarak literatüre geçtiğine dikkat çeken Prof. Dr. Ulucan, “Ancak farklı ailelerde gerçekleştirilen çalışmaların birbirine emsal sonuçlarının yanında farklı genetik bulgular vermesi, bu anomalinin epey geniş bir heterojenite gösterdiğini ortaya koymuştur. Genetik olarak otozomal resesif kalıtım kalıbına ekleyebileceğimiz bu durumun nedeninin net ortaya konabilmesi için daha fazla örneğe gereksinim var” yorumunda bulundu.
BÜYÜRKEN GÖRÜP ETKİLENDİLER Mİ?
Ailenin tüm bireylerinde tıpkı mutasyona rastlanmamasının enteresan olduğunu aktaran Prof. Dr. Korkut Ulucan, “Bu durumun gözlemlendiği aile üyelerinin kimilerinde durum ile alakalı olabilecek mutasyonların saptanmasından sonra tüm bireylerde tıpkı mutasyonun bulunmaması, sanki gelişim sırasında başka aile bireylerinden görüp uyguladıkları ‘yürürken iki elini de kullanmak’tan ötürü bu durumun oluşmuş olabileceği formunda yorumlanmıştır” formunda konuştu. Ailenin bu üyelerinin çeşitli idmanlarla ayakta durabilme konusunda değerli derecede yol alması hususuyla ilgili Prof. Dr. Ulucan, “Heterojenik genetik alt yapısından ötürü bilhassa aile bireylerinde bu durumun şiddetinin farklı olmasına neden oluyor. Bu farklılıklar da gerek tedavi gerekse uygulanan süreçlerde ferdi farklılıklara sebep oluyor” dedi.
İngiliz nöropsikolog Nicholas Humphrey kısa müddet evvel, ’60 Minutes Australia’ programına konuk oldu. Programda Ulaş ailesinden de bahseden bilim insanı, “Modern insanın hayvan durumuna geri dönebileceğine dair fevkalâde fanteziler var. Lakin yeniden de bunu asla beklemiyordum” diye konuştu. “Bizi hayvanlar aleminin kalanından ayıran şey, iki ayak üzerinde yürüyen ve başını havada tutan bir tıp olmamız” diyen Humprey, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Bu durum, hayvanlar alemindeki başkalarından farklı olduğumuza dair algımız açısından son derece kıymetli. Bu beşerler o hududu geçiyor.”
