Erdoğan, Karabağ’ın Azerbaycan toprağı olduğunu vurgulayarak, herkesin barış içinde yan yana yaşaması gerektiğini söyledi.
Ermenistan’a Güzel Komşuluk Çağrısı
Erdoğan, Güney Kafkasya’da barışın, huzurun ve iş birliğinin tesisi yolunda değerli bir fırsat bulunduğunu söz etti. Bu fırsatı kıymetlendirmek için Ermenistan ile âlâ komşuluk ilgilerini ve tam olağanlaşmayı hedefleyen bir süreç başlattıklarını hatırlattı. Azerbaycan ve Ermenistan ortasındaki görüşme sürecini başından beri desteklediklerini belirtti.
Ermenistan’ın Kelamlarını Tutması Bekleniyor
Erdoğan, lakin Ermenistan’ın bu tarihi fırsatı gereğince değerlendiremediğini görüyoruz dedi. Ermenistan’ın başta Zengezer Koridoru’nun açılması olmak üzere verdiği kelamları yerine getirmesini beklediklerini söyledi. Artık herkesin kabul ettiği üzere Karabağ’ın Azerbaycan toprağı olduğunu vurguladı. Bunun dışında bir statünün dayatılmasının asla kabul edilmeyeceğini söz etti.
Azerbaycan’ın Yanındayız
Erdoğan, Ermeniler dahil herkesin Azerbaycan topraklarında barış içinde yan yana yaşaması öncelikli amaçları olması gerektiğini söyledi. Tek millet iki devlet şiarı ile hareket ettikleri Azerbaycan’ın toprak bütünlüğünü muhafaza tarafında attığı adımları desteklediklerini kaydetti.
BM Ermenistan delegesi
Cumhurbaşkanı Erdoğan, konuşmasında şunları söyledi;
Güven ve Dayanışma içerikli bir temayla toplanan 78. Genel Kurul’un tüm insanlık için hayırlara vesile olmasını temenni ediyorum. Dünyamızın geleceği konusunda geçtiğimiz yıl burada yaptığımız değerlendirmelere kıyasla daha optimist bir tablo çizmek maalesef mümkün değildir. Karşımızdaki fotoğraf global ölçekte giderek daha fazla daha karmaşık, daha tehlikeli sınamalarla karşı karşıya olduğumuz gösteriyor. Kendi ülkemin güneyinde, kuzeyinde, doğusunda ve batısında pek çok çatışma, savaş, insani kriz, siyasi çekişme ve toplumsal tansiyon yaşanıyor.
Küresel ekonomik meselelerle birleşerek daima büyüyen bu sınamalarla baş etmek her geçen gün daha da zorlaşıyor. Avrupa’nın doğu hudutlarında yaşanan savaş yol açtığı insani trajediye ek olarak iktisattan güvenliğe, güçten besin güvenliğine her alanda önemli sıkıntılar ortaya çıkardı. Suriye ile Kuzey Afrika bölgesinde vekalet savaşlarının aracı haline dönüştürülen terörizm kırılganlığı süratle artan milletlerarası güvenlik iklimine onarılamaz ziyanlar veriyor. Global güçlerin ihtiraslarını kullanarak büyüyen terör örgütlerinin faaliyet alanları teknolojik gelişmeler ile berbatlaşan sosya ekonomik kurallardan da istifade ile adeta bir salgın üzere geniş coğrafyalara yaygınlaşıyor. Yabancı aykırılığı, ırkçılık ve İslam düşmanlığının yeni bir krize dönüşme emareleri son bir yıldır telaş verici boyutlara ulaştı. Dünyanın hangi köşesinde yaşarsak yaşayalım iklim değişikliği ve buna bağlı doğal afetler artık günlük hayatımızın bir gerçeği haline gelmiştir.
Türkiye 6 Şubat 2023 sabahı gerek büyüklüğü gerek etkilediği alan prestijiyle Sayın Genel Sekreterin sözü ile yüzyılın en büyük doğal afetlerinden biriyle karşı karşıya kaldık. Birleşmiş Milletler dahil memleketler arası toplumun yardım davetimize acilen verdiği karşılığın samimiyetini, fedakarca sergilenen gayretleri ve ülkemize sağlanan cömert takviyesi unutmamız mümkün değildir. 50 binden fazla insanını kaybettiği, 850 bin yapının kullanılamaz hale geldiği milyonlarca insanı barındıran kentlerin adeta yerle yeksan olduğu bu kara günde ülkemize gösterilen dostluk bizlek için kıymetli bir teselli kaynağıdır. Dünyanın 100’ü aşkın ülkesinden yardım davetimize dayanak veren tüm dostlarımıza ülkem ve milletim ismine teşekkür ediyorum.
Depremin yaralarını sarmak, kentlerimizi bir an evvel ayağa kaldırmak için çalışmalarımızı ağır bir biçimde sürdürüyoruz. Bir kaç gün evvel de güçlü tarihi bağlarımızın bulunduğu Libya fırtına ve selin yol açtığı ağır yıkımlara ve can kayıplarına maruz kaldı. Felaketin akabinde Türkiye olarak on bini aşkın insanın hayatını kaybettiği, binlerce bireyden hala haber alınamadığı Libya’ya yardım için çabucak harekete geçtik. Birinci etapta 3 gemi ve 3 uçakla 567 işçinin yanı sıra yüzlerce araçtan, binlerce ton iaşe, barınma ve sıhhi gereçten oluşan yardımları bu ülkeye gönderdik. Sivil toplum kuruluşlarımız da kendi imkanlarıyla bölgedeki çalışmalara katılıyor. Dünyada nerede bir mağdur, bir mazlum varsa yanında yer alan ülke olarak Libyalı kardeşlerimizi de yalnız bırakmadık, bırakmayacağız. Dost ve kardeş ülkelerin de Libya halkına yardım için seferber olacağına inanıyorum. Ülkemiz üzere şiddetli bir zelzeleyle sarsılan Faslı kardeşlerimize de geçmiş olsun dileklerimi buradan iletiyorum.
Genel şuranın bu yılki temasının Türkiye’nin amaçlarıyla teğe bir örtüştüğünü görmekten memnuniyet duyuyoruz. Cumhuriyetimizin 100. yılında hayata geçirmeye başladığımız Türkiye Yüzyılı vizyonumuz bu örtüşmenin en somut sözüdür. Global adaletsizlikleri ortadan kaldıran, ekonomik eşitsizliklerin üzerine giden, barış, güvenlik, istikrar ve refah üreten, tesirli, kapsayıcı ve insanlığı kucaklayıcı kısacası tüm insanlığın hayrına bir milletlerarası sistemin tesisi davetimiz giderek daha çok yankı buluyor. Genel Sekreter Sayın Guterres’in geçtiğimiz günlerde yaptığı 2. Dünya Savaşı sonrası kurulan kurumların bugünün dünyasını yansıtmadığı tespitine biz de katılıyoruz. Bu tespit bizim dünya 5’ten büyüktür davetimizi tabir ediyor. Güvenlik Kurulu artık dünya güvenliğinin teminatı olmaktan çıkmış 5 ülkenin siyasi stratejilerinin çarpışma alanı haline gelmiştir.
Kıbrıs’ta yaşanan son hadiseleri bu işi boşalmış adalet ve itimat telkin etmeyen kurumsal yapının bir tezahürü olarak kıymetlendiriyoruz. Barış ve istikrarın güçlendirilmesine yönelik sayısız insiyatife öncülük etmiş bir ülke olarak Sayın Guterres’in barış için yeni gündem oluşturulması davetine ehemmiyet veriyoruz. Bu anlayışla Rusya-Ukrayna savaşının başından beri savaşın kazananı barışın kaybedeni olmaz tezi ile hem Rus hem Ukraynalı dostlarımızı masada tutmaya çaba ediyoruz. Savaşın Ukrayna’nın bağımsızlığı ve toprak bütünlüğü temelinde diplomasi ve diyalog ile sona erdirilmesine yönelik uğraşlarımızı artırarak sürdüreceğiz.
Birleşmiş Milletler ile birlikte başlattığımız Karadeniz Teşebbüsü ile dünya piyasalarına 33 milyon ton tahıl eseri sevk edilmesini sağlayarak, global açlık krizi tehlikesinin önüne geçtik. Şahsi uğraşlarımız sonucunda teşebbüs 3 sefer uzatıldı. Fakat teşebbüsün 17 Temmuz prestijiyle çıkmaza girmesi dünyayı yeni bir kriz ile yüz yüze bıraktı. Global açlık tehlikesi ile karşı karşıya bulunan coğrafyalara uzanan bu insani köprünün bir halde idamesi için temaslarımız sürüyor. Öncelikle 1 milyon tahılın Afrika ülkelerine sevkini öngören planı bu bakımdan önemsiyoruz. Gayemiz etrafımızdaki çatışma ve ihtilaflar karşısında dünya barışına ve refahına mümkün olan en büyük katkıları sunmaktır.
Artık 13’üncü yılına giren Suriye’deki insani trajedi köken ve inanç fark etmeksizin bölgedeki herkesin hayat kaidelerini daha da zorlaştırıyor. Suriye’nin hem siyasi birliğini hem toplumsal bütünlüğünü hem de ekonomik yapısını tehdit eden gelişmelere karşı unsurlu, yapan ve adil tavır ortaya koyan yegane ülke pozisyonundayız. Güneyimizdeki krizin halkın legal beklentilerini karşılayacak kapsamlı, kalıcı ve sürdürülebilir bir tahlille sona erdirilmesi giderek daha değerli hale geliyor. Ülkemizde 14 milyon insanımızı etkileyen 6 Şubat zelzelelerinin yıkıcı tesiri Suriye’de de kendini göstermiştir. Bilhassa kuzeybatı Suriye’de aslında problemli olan insani durum daha da kötüleşmiştir.
Tam da bu türlü bir devirde Birleşmiş Milletler’in bölgedeki hudut ötesi insani yardım operasyonunun kesintiye uğraması bahtsız bir gelişmedir. Türkiye olarak Suriye’nin kuzeyinde güç koşullarda hayat gayreti veren 4 milyonu aşkın insanı elbette mukadderatına terk etmeyeceğiz. Sonlarımız ötesinde inşasına öncülük ettiğimiz konutlar tamamlandıkça sığınmacıların buralara geri dönüşü hızlanacaktır. Lakin Suriye’nin toprak bütünlüğü ve siyasi birliğine en büyük tehdit bu ülke üzerinde hesabı olan güçlerin güdümündeki terör örgütlerine verilen açık takviyedir. Bir yandan PKK/PYD terör örgütünün öteki yandan mezhep ayrışması üzerinden organize edilen radikal gurupların cenderesi altında bunalan Suriye halkı isyan noktasına gelmiştir. Gerçekten son devirde bunun çeşitli sonuçları ortaya çıkmaya başladı.
Bir öbür komşumuz Irak’ta karşı karşıya olduğu iç ve dış sınamaları aşmak için samimi bir gayret içindedir. Biz Irak’ın siyasi birliğini, toprak bütünlüğünü yine imar çalışmalarını tahkim eden ülkeyi oluşturan ögeler ortasında ayrım gözetmeyen bir anlayışla hareket ediyoruz. Bölge ülkeleri olarak hayata geçireceğimiz kalkınma yolu projesi ile inşallah bölgesel entegrasyonu daha da güçlendireceğiz. Bölgede her başları sıkıştığında DEAŞ mazeretine sarılanların oyunları artık ifşa olmuştur. DEAŞ ile fiilen en büyük çabayı vermiş bu örgüte en büyük kayıpları yaşatmış ve sorunun önündeki gerisindeki gerçekleri çok âlâ bilen bir ülke önderi olarak açık konuşmak istiyorum.
Suriye ve Irak başta olmak üzere Orta Doğu, Kuzey Afrika ve Sael’de kendi siyasi ve ekonomik çıkarları için DEAŞ ve gibisi örgütleri paravan olarak kullananların riyakarlıklarından bıktık usandık. Bu bölgelerdeki tehdit yalnızca DEAŞ değildir. Asıl tehdit vekalet savaşlarının aracı olarak kullanılmak üzere beslenen, palazlandırılan terör örgütleridir. Paramiliter guruplardır, paralı askerlerdir ve kim daha fazla para verirse onlara çalışan kimi mahallî ögelerdir. Karşımızdaki bu gerçeğe karşın yalnızca kendi siyasi ve ekonomik çıkarları için terör örgütleri ile çalışmaya devam eden ülkelerin terörden ve bununla irtibatlı meselelerden şikayet etmeye hakkı yoktur.
Böyle bir dünyada ister çatışma bölgesinin çabucak yanında yer alsın ister çok uzakta okyanuslarla çevrilmiş bir karada yaşasın hiç kimse inançta değildir. İşte bunun için diyoruz ki Birleşmiş Milletler’in öncülüğünde dünyanın güvenliğini, huzurunu, refahını sağlamakla misyonlu kurumları süratle tekrar yapılandırmalıyız. Coğrafyası ile ve demografisi ile dünyadaki tüm kökenleri, inançları, kültürleri temsil yeteneğine sahip bir global idare mimarisi inşa etmeliyiz. Sonuç olarak tüm kalbimizle bir sefer daha diyoruz ki dünya 5’ten büyüktür daha adil bir dünya mümkündür.
Kıymetli delegeler artık de kendi bölgemizden başlayarak çeşitli sorun alanlarına ait ülkemin yaklaşımlarını sizlerle kısaca paylaşmak istiyorum. Doğu Akdeniz’in barış, refah ve istikrarın hâkim olduğu coğrafyaya dönüşebilmesi lakin tüm tarafların hak ve hukukuna hürmet gösterilmesiyle mümkündür. Bizim kimsenin hakkında gözümüz yoktur. Kimsenin de haklarımızı yok saymasına müsaade etmiyoruz, etmeyeceğiz. Kıbrıs sorununun ortaya çıkmasının 60. yıl dönümündeyiz. Kıbrıs Türk tarafı Kıbrıs probleminde adil, kalıcı ve sürdürülebilir bir tahlil bulunması için hep samimi çaba göstermiştir.
Bu tahlilin artık federasyon modeli temelinde gerçekleşemeyeceği herkesin kabul ettiği bir gerçektir. Memleketler arası toplumu bunu kabullenerek Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin bağımsızlığını tanımaya bu ülke ile diplomatik, siyasi ve ekonomik bağlar kurmaya davet ediyoruz. Adadaki Birleşmiş Milletler Barış Gücü’nden de sergilemekle mükellef olduğu tarafsızlığa titizlikle riyaet etmesini bekliyoruz. Zati prestiji zedelenen bu gücün Kıbrıs’ta yeni bir prestij kaybıyla karşı karşıya kalmasını istemeyiz.
Köklü tarihi ve gönül bağlarına sahip bulunduğumuz Yemen’deki durum bizi derinden yaralamaktadır. Bu sorunun en kısa müddette Yemen’in ulusal birliği ve toprak bütünlüğü içerisinde tahlile kavuşturulması en büyük temennimizdir. Mısır ile bir süre durağan seyreden bağlarımızı her alanda geliştirmeye başladığımız bir periyoda girdik. Bu yeni devirde iş birliklerimizi karşılıklı yarar temelinde ilerletmeye kararlıyız.
Orta Doğu’ya kalıcı barışın gelebilmesi fakat Filistin-İsrail sıkıntısının sonuncu bir tahlile kavuşturulmasıyla mümkündür. Filistin halkını ve devletini milletlerarası hukuk temelinde legal haklarına kavuşması yolunda verdikleri çabada desteklemeyi sürdüreceğiz. Bir sefer daha tekrarlayacak olursak 1967 hudutları temelinde bağımsız ve coğrafik bütünlüğü haiz bir Filistin devleti hayata geçirilmeden İsrail’in de aradığı huzuru ve inancı bulabilmesi zordur. Bu çerçevede Kudüs’ün bilhassa de Harem-i Şerif’in tarihi pozisyonuna hürmet gösterilmesinin takipçisi olmaya devam edeceğiz.
Balkanlar’la kökleri tarihe dayanan güçlü siyasi, ekonomik ve insani bağlarımız var. Avrupa’nın bu kritik bölgesinde istikrarın sağlanması, uyuşmazlıkların diyalog yoluyla çözülmesi için ikili, bölgesel ve milletlerarası platformlarda ağır uğraş gösteriyoruz. Son devirde gerginleşen Kosova ve Sırbistan ortasındaki münasebetlerin olağanlaşması için yürütülen süreçleri etkin formda destekliyoruz.
Bölgesel ve global sınamaların giderek grifleşen yapısı Türkiye-Avrupa Birliği bağlantılarının sağlıklı bir yerde ilerletilmesine her zamankinden daha fazla gereksinim olduğuna işaret ediyor. Avrupa Birliği’nden beklentimiz uzun müddettir ihmal ettiği ülkemize yönelik yükümlülüklerini hızla yerine getirmeye başlamasıdır. Bilhassa Türkiye’ye yönelik sergilenen ikircikli hallerin artık bir son bulması gerekiyor. Latin Amerika ve Karayipler coğrafyası insani dış siyasetimizin tüm ögelerini harekete geçirdiğimiz dostluk bağlarımızın her geçen gün güçlendiği bir başka bölgedir. Önümüzdeki periyotta bu ilgilerin Türkiye-Latin Amerika ve Karayipler iştirak siyasetine dönüştürmeyi hedefliyoruz.
Kuruluşunun 60. yıl dönümünde Afrika Birliği Kıta’nın kendi yazgısını eline alıp ayağa kalkmasının abidevi bir sembolüdür. Afrika’nın sıkıntılarına Afrikalı tahliller bulma iradesi ile başlayan süreç dünyanın en değerli kalkınma projelerinden biri haline dönüşmüştür. Bilhassa yürüdüğü bu yolda Afrika’ya eşlik etmek gayesiyle Kıta ile dostluk bağlarımızı stratejik iştirakle taçlandırdık. Afrika Birliği’nin bizim de çok güçlü takviye verdiğimiz G20 üyeliğini memnuniyetle karşıladık. Bununla birlikte Sayel bölgesinin önemli siyasi, ekonomik, toplumsal ve güvenlik sınamalarıyla yüzleştiği bir gerçektir. Son devirde külfetli günler yaşayan Nijer’in en kısa vakitte anayasal nizama, demokratik bir idareye kavuşmasını ümit ediyoruz. Nijer’e yapılacak rastgele bir askeri müdahalenin bu ülke ile birlikte bölgenin tamamını daha derin bir istikrarsızlığa sürükleme riski vardır. Tekrar Asya teşebbüsümüz cet yurdumuz olan Asya ile münasebetlerimizi karşılıklı fayda ve ortak öncelikler temelinde daha da ileri taşıma irademizin sembolü haline gelmiştir.
Güney Kafkasya’da barışın, huzurun ve iş birliğinin tesisi yolunda önümüzde tarihi bir fırsat bulunuyor. Bu fırsatı pahalandırmak için Ermenistan ile âlâ komşuluk bağlantılarını ve tam olağanlaşmayı hedefleyen bir süreç başlattık. Azerbaycan ve Ermenistan ortasındaki görüşme sürecini başından beri destekledik. Fakat Ermenistan’ın bu tarihi fırsatı gereğince değerlendiremediğini görüyoruz. Ermenistan’ın başta Zengezer Koridoru’nun açılması olmak üzere verdiği kelamları yerine getirmesini bekliyoruz. Artık herkesin kabul ettiği üzere Karabağ Azerbaycan toprağıdır. Bunun dışında bir statünün dayatılması asla kabul edilmeyecektir. Ermeniler dahil herkesin Azerbaycan topraklarında barış içinde yan yana yaşaması öncelikli amacımız olmalıdır. Tek millet iki devlet şiarı ile hareket ettiğimiz Azerbaycan’ın toprak bütünlüğünü korunma istikametinde attığı adımları destekliyoruz.
Kadim medeniyetimizin köklerinin uzandığı ve birebir kültürü paylaştığımız Orta Asya ülkeleri ile iş birliğimizi güçlendiriyoruz. Türk Devletleri Teşkilatı’nın bölgesel ve global seviyede giderek daha aktif bir aktör haline dönüşmesinden memnuniyet duyuyoruz. Yarım asırdır güç günler yaşayan Afgan halkının siyasi saiklerden bağımsız olarak çok önemli insani yardıma ve dayanağa muhtaçlığı vardır. Ülkedeki süreksiz hükümetin toplumun tüm kısımlarının adil bir formda temsil edildiği kapsayıcı bir idareye dönüşmesi Afganistan’ın önünü açacak ve memleketler arası alanda olumlu karşılık bulacaktır. Güney Asya’da bölgesel huzurun, istikrarın ve refahın önünü açacak bir öteki gelişme de Keşmir’de muhtaçlık duyulan adil ve kalıcı barışın Hindistan ve Pakistan ortasında diyalog ve iş birliği yoluyla tesisi olacaktır. Türkiye olarak bu istikamette atılacak adımlara takviyemizi sürdüreceğiz.
