Pakistan, pandemi sonrası üst üste gelen krizlerle boğuşan ülkelerden biri. Yıllardır giderek berbatlaşan iktisat ve yaşanan sellerle çalkalanan ülke, Ukrayna Savaşı’nın patlak vermesiyle daha da büyük bir kriz sarmalına girdi. Rusya’nın Ukrayna işgalinin başladığı gün Moskova’da olan Pakistan başkanı Imran Han, Batı’da sabırları taşırmayı başarmıştı. ABD Dışişleri Bakanlığı Yardımcısı Donald Lu, “Khan’ın misyondan alınması halinde her şey affedilir” açıklamasında bulundu.
Pakistan ordusunun da dayanağıyla parlamentoda güvenoyu çıkmaması üzerine vazifeden alınan Imran Han, yolsuzluk tezleriyle 3 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Bu sırada Pakistan iktisadı en makûs günlerini yaşıyordu. Ülke, Mayıs ve Haziran ayında üst üste yüzde 38’lik bir enflasyonla karşı karşıya kalmış ve yalnızca 2022 yılında 750 bin Pakistanlı ülkeyi terk etmişti. Pakistan için bu kıyamet senaryosunun önüne IMF geçti. Temmuz ayında 9 ayda verilmesi planlanan 3 milyar dolarlık kredi için muahede imzalandı.
SİLAHA KARŞILIK KREDİ
ABD’li medya kuruluşu The Intercept’in haberine nazaran, yangına yapılan bu acil müdahalenin ardında gizli bir anlaşma var. Öye ki; The Intercept’in Pakistan ordusundaki kaynaklardan elde ettiği evraklara nazaran Pakistan, IMF kredisini fakat Ukrayna’ya silah vermesi karşılığında alabildi.
23 Mayıs 2023’te Pakistan’ın ABD Büyükelçisi Mesud Han ve Donald Lu, Washington D.C’de bir ortaya geldi. Görüşme esnasında Lu, Ukrayna’ya verilecek silah dayanağının IMF’nin kredi konusunda büyük bir inanç vesikası olacağını bildirdi. Lu, yapılan silah yardımının 900 milyon dolar değerinde olduğunu kabul etti. Pakistan, Haziran itibariyle 2019’da IMF’yle yaptığı 6 milyar dolarlık mutabakatın sonuna gelmişti. İki ülke de IMF’nin silah karşılığında kredi verdiği tezini reddetti.
Peki, Pakistan’ın silahları ABD için neden kıymetli?
ABD’nin yıllık savunma bütçesi 800 milyar doları geçse de mühimmat kullanımının çok yüksek olduğu Ukrayna Savaşı’nda gerekli gereksinimleri karşılamakta zorlanıyor. Ukrayna üzere eski Sovyet donanımları kullanan bir orduya NATO mühimmatları uyumsuz gelebiliyor. Bu sorunu bugüne kadar Doğu Avrupa’daki eski Sovyet envanterlerini kullanarak çözmüştü.
Ancak savaşın ikinci yılında bu envanterler tükendi. ABD, bilhassa top mermisi üretimi için kolları sıvamış olsa da aylık üretim ölçüsünü fakat 2027 yılında 85 binin üzerine çıkarmayı umuyor. Bu üretim sayısı Ukrayna’nın harcamalarının çok altında. Bu nedenle ABD, Avrupa dışında kalan envanterlere gözünü dikti.
Güney Kore’nin, Kore Savaşı’ndan, İsrail’in ise Arap-İsrail savaşından kalma top mermisi stoklarını Ukrayna’ya verdi. İşte Pakistan da eski Sovyet donanımları kullanan bir ordu olarak ABD’nin Ukrayna’yı silahlandırma planları için büyük bir değer taşıyor.
‘İMRAN HAN’I İNDİRİN’
Pakistan ordusunun ülke siyasetinin en değerli aktörü olduğu söylenebilir. Kurulduğu 1947 yılından itibaren daima savaş halinde olan ordu, jeopolitik manada global güçler ismine büyük ehemmiyet taşıyor. Hem Soğuk Savaş’tan itibaren Batı Asya bölgesinde faal olmak isteyen ABD’nin hem de Hindistan’la hudut sıkıntıları yaşayan Çin’in ilgisini çeken bir ülkeden bahsediyorum. Bu sayede Pakistan ordusu önemli askeri yardımlar ve eğitimler almayı başardı. 500 bin istekli personeli bulunan devasa bir insan gücüne sahip bu ordu, ülke siyasetinde varlığını giderek büyüttü. Tekraren kere darbeler yaşamış ülke, Genelkurmay Lideri Pervez Müşerref’in idaresinde ABD’yle olan bağlantılarını büyüttü.
Ancak ABD-Pakistan bağları kalıcı olmadı. Usame Bin Ladin’in Pakistan’a haber verilmeden topraklarında yapılan operasyonla öldürülmesi Pakistan’ı kızdırdı. Trump periyodunda “Hindistan’a karşı kullanılacağı” gerekçesiyle yapılan askeri yardımlar kesildi. ABD’nin esas sorunu yeni global rakibi Çin’e karşı en büyük kozunun Hindistan olmasıydı. Pakistan’a verilecek askeri takviyelerin Hindistan’ı kızdıracağı düşünülerek sona erdirildi. İşte bu mühlet zarfında İmran Han üzere bir siyasetçi ortaya çıktı. Popülist siyasetler güden Han, kamuoyu gözünde bir kahraman olarak görülüyordu.
TEKRAR ABD’YE YAKLAŞTI
İmran Han, ABD’den umudu kesmiş olacak ki Rusya ve Çin’le alakalarını güçlendirmeye karar verdi. Hindistan üzere daha “tarafsız” bir dış politika vaadinde bulundu. Fakat onun Çin ve Rusya’ya yakınlığı ABD’nin canını sıkıyordu. Bu nedenle ABD’liler Han’ın vazifeden alınması gerektiğini kamuoyuna açık bir formda aşikâr ettiler. İmran Han’ın iktisat siyasetleri bilhassa Covid-19 sonrası enflasyon ve paranın paha kaybetmesi problemlerini büyüttü. ABD’ye yakınlığıyla bilinen Pakistan ordusunun da onayıyla İmran Han güvenoyu alamadı ve misyonunu bıraktı. Han, kendisine ABD tarafından “darbe” yapıldığını tez etti.
Şu anda ise yeni Başbakan Anvarul Hak Kakar’ın elinde bir enkaz var. İmran Han krizi sona ermezken giderek berbatlaşan iktisat Pakistan’ı tekrar ABD yanına itti. Bu nedenle IMF’den gelecek kredi Pakistan iktisadını en azından şimdilik rahatlatmak için büyük kıymet taşıyor. Pakistan’da ABD’nin bu dış siyaset atağına karşı reaksiyon olsa da sızıntıların en değerli göstergesi Ukrayna Savaşı’yla ilgili oldu. ABD üzere devasa bir askeri güç bile 1.5 yılı lakin doldurmuş savaşın mühimmat gereksinimlerine yetememeye başladı. Rusya’nın da tıpkı şekilde İran ve Kuzey Kore’yle muahedeler yapmaya çalıştığı düşünülürse tüm global güçlerin askeri yatırımlarını ve üretim kapasitelerini arttırması önümüzdeki on yıl içinde en büyük maksatların başında geliyor.
