Ev alırken öncelikle ne kadar büyük ve kullanışlı olduğuna bakıldığı bir gerçek ancak bugünlerde yaşadığımız üzere bir sarsıntı felaketinden sonra konutumuz sağlam mı diye araştırmaya girişiyoruz ya da alacağımız meskende önceliği sağlamlık olarak belirliyoruz.
Yaşadığımız binaların mümkün büyük bir sarsıntıya dayanıklı olup olmadığı konusunu, zelzele ülkesi vatandaşları olarak her vakit düşünmemiz gerektiği bir gerçek.
Deprem yönetmeliği birinci defa 1947 yılında yürürlüğe konulmuş, akabinde makul aralıklarla yenilenmiştir.
Bu yönetmelik, yapılacak olan bütün binaların bulunduğu sarsıntı bölgesi ve yer özellikleri dikkate alınarak zelzeleye sağlam tasarımı ve üretimi için gerekli olan minimum şartları belirler.
Hatta 2018 yılında yayımlanan son zelzele yönetmeliğinin Resmi Gazete’deki açıklaması şu biçimdedir:
“Yeniden yapılacak, değiştirilecek, büyütülecek resmi ve özel tüm binaların ve bina çeşidi yapıların tamamının yahut kısımlarının zelzele tesiri altında tasarımı ve imali ile mevcut binaların sarsıntı tesiri altındaki performanslarının kıymetlendirilmesi ve güçlendirilmesi için gerekli kuralları ve en az şartları belirlemektir.”
17 Ağustos 1999 sarsıntısı sonrasında sarsıntı yönetmeliği faal olarak uygulanmaya başlamıştır.
2001 yılında ise belediyelerin denetlemesine ek olarak yapı kontrol şirketlerinin bağımsız kontrol yapması zorunluluğu da getirilmiştir. Yapı kontrol kuruluşu, bir inşaatın başlangıcından bitimine kadarki süreçte arsa sahibi ismine inşa faaliyetlerini ve hasebiyle müteahhiti denetler. Bu sayede bütün binaların iki farklı kontrolden geçmesi gerekir.
İşler planlandığı üzere gitmemiş ve binaların kontrolleri tam olarak yapılmadan zelzeleye sağlam onayı verilmiştir.
Kimya Mühendisleri Odası’nın açıkladığı datalara nazaran:
“Ülkemizde 18 milyonu aşan yapı stokunun yüzde 70`i ruhsatsız, kaçak ve yüzde 40`ı oturulamaz ve zelzeleye karşı kesinlikle güçlendirilmesi gereken bir durumdadır.”
Cumhurbaşkanı Erdoğan: Yıkılan binaların %98’i 1999 yılından evvel yapılmış.
TÜİK’in 27 Aralık 2022’de yayımladığı datalarına nazaran (Tablo-8) depremden etkilenen 10 vilayette inşa edilen binaların ortalama %51,7’i 2001 yılından sonra inşa edilmiştir.
Cumhurbaşkanı Erdoğan ise kabine toplantısından sonra yaptığı basın açıklamasında “Yıkılan binaların %98’i 1999 yılından önce yapılmış.” açıklamasında bulunmuştur.
Ayrıca elimizde ODTÜ Yapı ve Sarsıntı Mühendisliği Laboratuvarı Yöneticisi Prof. Dr. Haluk Sucuoğlu’nun DW Türkçe’de söylediği “Kahramanmaraş sarsıntılarında yıkılan binaların, Adana haricinde yüzde 50 ila 60’nın 2000 sonrası yapıldığı” bilgisi dikkat çekiyor.
Not: TÜİK’in raporu geçtiğimiz yılın son haftası yapılmıştır ve zelzelelerle ilgili bir istatistik değildir. TUİK’in bilgileri, inşa edilen binaların yaş ortalaması hakkında bilgi vermektedir.
Sonuç olarak 2000’den sonra yapılan binaların büyük çoğunluğunun yıkılmaması gerekiyor.
()
Çünkü 1998, 2007 ve 2018 yıllarının sarsıntı yönetmeliklerinin sıkı bir halde uygulandığı varsayılıyor. Lakin üstte da söylediğimiz üzere tam olarak denetlenmeden bu evraka sahip olan binalar da var.
İnşaat mühendisi Dr. Fatih Sütçü’nün söylediğine nazaran 2018’den itibaren yapılan binaların hiçbirinin yıkılması kabul edilemez. 2018 yılı itibarıyla denetimin uygunca sıkılaştığını söyleyen Dr. Fatih Sütçü, binaların bir daha oturulamayacak derecede hasar alması kabul edilebilir ancak içinden vatandaşların sağ çıkması gerektiğini de belirtiyor.
